איידעלער גאז
|
דער אַרטיקל אָדער די אָפטיילונג נויטיגט זיך אין א קאָמפלעטער איבערשרייבונג. ביטע דאס דורכשמועסן אין דעם שמועס בלאַט. |
די איידעלע גאַזן זענען א גרופע פון כעמישע עלעמענטן וואס באלאנגען צו גרופּע 18 אין דער פּעריאָדישער טאבעלע. אונטער געווענליכע אומשטענדן, זענען זיי אלע אן קיין ריח, אן קיין קאליר און האבן אן איינציגן אטאם. די זעקס איידעלע גאזן וואס געפונען זיך נאטירלעך זענען: העליום (He), נעאָן (Ne), אַרגאן (Ar), קריפּטאַן (Kr), קסענאָן (Xe) און דער ראַדיאָאַקטיווער עלעמענט ראַדאָן (Rn).
נאבעלע גאַזן זענען זייער סטאַביל ווייַל זיי אַנטהאַלטן 8 עלעקטעראנען אין זייער אויסווייניקסטע עלעקטראָן שיכט, וואָס איז די מאַקסימום נומער וואס די אויסווייניקסטע שאָל קען אנטהאלטן (חוץ העליום וואָס די צוויי אויסווייניקסט שיכט עלעקטראָנען). אלס א רעזולטאַט נעמען זיי זעלטן אנטייל אין כעמישע רעאקציעס, בכן זייער נאָמען.
די צעלאזן און בלעזלן פונקטן פון אַלע איידעלע גאַזן זענען זייער נאָענט צוזאַמען, מיט אַ חילוק פון ווייניגער ווי 10 °C, אלס רעזולטאַט, זענען די פליסיק איידעלע גאזן בלויז אַ קליין טעמפּעראַטור קייט.
איידעלע גאַזן האבן זייער א נידעריגע רעאקטיוויטעט ראטע און דעריבער איז פון זיי געשאפן געווארן בלויז עטליכע הונדערט פארבינדונגען (ביז 2008).
נעאָן, אַרגאַן, קריפּטאַן און קסענאָן זענען באקומען פון דער לופט מיט גאַז פֿליסיק מאכן און ראַפֿינירונג קליין. העליום איז געוויינלעך אפגעשיידט פון נאַטירלעכן גאַז, און ראַדאָן געוויינלעך אפגעזונדערט די ראַדיאָאַקטיוו פאַרפוילן פון ראַדיום צעלאָזן פֿארבינדונגען. איידעלע גאַזן האבן וויכטיקע אנווענדונגען אין דער באלייכטונג אינדוסטריע, שווייסן, און קאסמאס עקספלאראציע. העליום איז אָפט געניצט ווי אַ פאַרטרעטער פֿאַר דייווינג ברידינג פאַסיליטיז טייל פון די רעספּעראַטאָרי געמיש. אין דערצו, העליום האט ריפּלייסט אַ הידראָגען זעפּעלין לופט שיפן און אַ זויערשטאָף טאַנק, נאָך די ריסקס געפֿירט דורך דליקאָטאָ פון הידראָגען קלירד.
באניצן
רעדאַקטירןדי מערסט פארשפרייטע באניצן פון די איידעלע גאַזן איז אין לאמפן. נעאָן גיט ארויס אן אראנזש-רויטליכער ליכט - וואס ווערט גענוצט אפט אין רעקלאמעס. ארגאן און קריפּטאַן ווערן געניצט אין די פראדוקציע פון אינקאנדעסאנט בירנעס ווייַל זיי רעאַגירן נישט מיט די הייסע דראָט און האַלטן עס פון אקסידיזאציע. העליום, דאַנק איר לייכטע וואָג און כעמיש גלייַכגילט (אין פארגלייך צו הידראָגען, וואָס איז העכסט ברענעוודיק) איז צומאל געניצט צו אנפילן זעפּפּעלינען נס און באַלונען. נ. דעם טויש איז וויכטיק ווייַל נוצן הידראָגען קען זיין געפערלעך. א גרויסע קאנצענטרירונ קען זיך אָנצינדן און אויפרייַסן, ווי ס'האט פאסירט אין די הינדענבורג טראגעדיע. אַרגאָן איז געניצט אין שמעלצונג, ווען עס ווערט פארשפרייט אַרום אַן עלעקטרישן בעשאַס צו פאַרמייַדן אקסידיזירונג דורך ניטראָגען אָדער זויערשטאָף וואָס איז דער הויך טעמפּעראַטור פּראָצעס. קסענאָן לאמפן ווערט באנוצט אין טייערע לוקסוס קאַרס, די קאָליר פון די ליכט איז בלוי.
- פֿאַרבן געשאפן דורך די פארשידענע איידעלע גאזן מיט די נוצן פון נעאָן ליכט
-
-
-
ארגאן (מיט א ביסל קוועקזילבער) -
-
| גרופע ← | 18 | 17 | 16 | 15 | 14 | 13 | 12 | 11 | 10 | 9 | 8 | 7 | 6 | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ↓ פעריאד | ||||||||||||||||||||
| 1 | 2 He |
1 H | ||||||||||||||||||
| 2 | 10 Ne |
9 F |
8 O |
7 N |
6 C |
5 B |
4 Be |
3 Li | ||||||||||||
| 3 | 18 Ar |
17 Cl |
16 S |
15 P |
14 Si |
13 Al |
12 Mg |
11 Na | ||||||||||||
| 4 | 36 Kr |
35 Br |
34 Se |
33 As |
32 Ge |
31 Ga |
30 Zn |
29 Cu |
28 Ni |
27 Co |
26 Fe |
25 Mn |
24 Cr |
23 V |
22 Ti |
21 Sc |
20 Ca |
19 K | ||
| 5 | 54 Xe |
53 I |
52 Te |
51 Sb |
50 Sn |
49 In |
48 Cd |
47 Ag |
46 Pd |
45 Rh |
44 Ru |
43 Tc |
42 Mo |
41 Nb |
40 Zr |
39 Y |
38 Sr |
37 Rb | ||
| 6 | 86 Rn |
85 At |
84 Po |
83 Bi |
82 Pb |
81 Tl |
80 Hg |
79 Au |
78 Pt |
77 Ir |
76 Os |
75 Re |
74 W |
73 Ta |
72 Hf |
* | 56 Ba |
55 Cs | ||
| 7 | 118 Og |
117 Ts |
116 Lv |
115 Mc |
114 Fl |
113 Nh |
112 Cn |
111 Rg |
110 Ds |
109 Mt |
108 Hs |
107 Bh |
106 Sg |
105 Db |
104 Rf |
** | 88 Ra |
87 Fr | ||
| * לאנטאנידן: | 71 Lu |
70 Yb |
69 Tm |
68 Er |
67 Ho |
66 Dy |
65 Tb |
64 Gd |
63 Eu |
62 Sm |
61 Pm |
60 Nd |
59 Pr |
58 Ce |
57 La |
|||||
| ** אקטינידן: | 103 Lr |
102 No |
101 Md |
100 Fm |
99 Es |
98 Cf |
97 Bk |
96 Cm |
95 Am |
94 Pu |
93 Np |
92 U |
91 Pa |
90 Th |
89 Ac |
|||||