מאנסי
| ||||||||||||||||
מאנסי (ענגליש: Monsey) איז א העמלעט אין דער שטאט ראַמאַפאָ, ראַקלענד קאַונטי, אין אָפּסטעיט ניו יאָרק, פלאצירט צפון פֿון ערמאנט; מזרח פֿון וויאלע; דרום פֿון שיכון סקווירא; און מערב פֿון ספרינג וואלי. מאנסי איז א פֿרומע יידישע געגנט מיט 20,071 איינוואוינערס (2017). די דורכשניטלעכע עלטער פון דער באפעלקערונג איז 16.7. פינף און זעכציג פראצענט פון די איינוואוינערס זענען פארהייראט. איבער פערציג פראצענט פון די איינוואוינערס רעדן יידיש אלס מאמע לשון.
היסטאריע
רעדאַקטירןדער געגנט איז ערשט געווארן באזעצט דורך דעם מאנסי שבט פון אינדיאנער.
אין 1841 האט מען אויפגעשטעלט די מאנסי באן סטאנציע.
די ערשטע אידן וואס האבן זיך באזעצט אין מאנסי האבן געוואוינט הויפטזעכלעך אין דעם (היינטיגן) ספרינג וואלי געגנט, וואס האט זיך בעיקר באזירט אויף יוניאן ראד דארט ווי די פאפא מיידל שולע געפונט זיך היינט צו טאגס, און האט זיך געצויגן דורכן רט. 45 כמעט ביז ניו זשערסי. די ערשטע שוהל וואס איז אויפגעבויעט געווארן איז קהילת ישראל, אלד נייעק טורנפייק ביים ווינקל פון סאוט מעדיסאן, הארט נעבן דער סאטמארער תלמוד תורה און מיידל שולע קאמפלעקס, און די געגנט וואס ווערט גערעכנט אלס דער צענטער און הארץ פון מאנסי איז דעמאלטס אין יענע יארן נאך געווען טייל פון א גרויסער זומפ וואס האט געהערט צו א געוויסע פארמער וואס האט געוואוינט אין א ביידל וואס איז געשטאנען אויף וואלטער דרייוו.
שפעטער ווען די ישיבה תורה ודעת האט געעפענט אין מאנסי א פיליאל מיטן נאמען בית מדרש עליון צוביסלעך האבן זיך אהינגעצויגן מער און מער יידישע משפחות, אבער טראצדעם, דער אויבנדערמאנטער שוהל קהילת ישראל גייט נאך אן ביזן היינטיגן טאג מיט מניינים שבת און אינדערוואכן, און אזוי אויך איז דא נאך עטליכע חרדישע בתי מדרשים אין דער געגנט.
די ערשטע אידישע איינוואוינערס זענען געווען די תלמידים און איינגעשטעלטע אין בית מדרש עליון, וואס איז געווען געפירט דורך ר' שרגא פייוול מענדלאוויטש זצ"ל דער לאנג יעריגער מנהל פון תורה ודעת ישיבה אין ברוקלין. הרב דוב בער גרינבוים, דער איידעם פון רבי פייוול וואס איז דערמאנט פריער האט געעפנט די שטאטישער תלמוד תורה און מיידל שולע "ישיבה ד'ספרינג וואלי".
מוצאי שבת מקץ תש״ף איז פארגעקומען א שוידערליכע שטעכעריי אטאקע אין דעם הויז פון הרב חיים לייביש ראטענבערג, קאסאנער רבי, בשעת ווען ער האט געצינדט חנוכה ליכט מיטן עולם.
מוסדות החינוך
רעדאַקטירןישיבות און קהילות
רעדאַקטירןדי גרעסטע חסידישע קהילות אין מאנסי זענען וויזשניץ אויף פיליס טערעס, און סאטמאר אויף מאנסי בולעווארד. די וויזשניצער קהלה וואוינט מערסטנס אין זייער אייגענעם שטעטל "כתר ווילידזש" דרום פון מאנסי, וואס האט א בירגערמייסטער א וויזשניצער חסיד. אנדערע חסידישע קהלות אין מאנסי זענען בעלזא, באבוב, ברסלב, סקווירא, קלויזענבורג, משכנות לאביר יעקב-טאהש, תולדות אהרן, ניקאלשבורג און קאשוי.
דערצו איז דא נאך קהילות און רבנים און מאנסי ווי צום ביישפיל: שינאווע, ראדוויל, קאסאן פארשעי, סאלקא, רבי חיים פלאהר, מכון להוראה, אבני שלמה וואס האט אויפגעשטעלט רבי נתן יוסף מייזעלס און נייטרא. עס איז פאראן דארט אויכעט צוויי באוואסטע ישיבות פאר בעלי תשובה - די ערשטע איז אור שמח, וואו עס לערנען בחורים פון גאנץ אמעריקע און אויכעט פון אייראפע, און די צווייטע איז אור ישראל - א ישיבה פאר ארץ - ישראלדיגע בחורים (די מערהייט פון זיי זענען פון ספרדישן אפשטאם).
ציבור'ישע ארגאניזאציעס
רעדאַקטירןראקלאנד קאונטי דעוועלאפמענט קאונסיל (RCDC) ווערט אנגעפירט דורך ר' מענדל האפמאן הי"ו, און פארנעמט זיך מיט צושטעלן סאציאלע געברויכן פאר די איינוואוינער.
ראקלענד אפערטונעטי דיוועלעפמענט אסאושיעישען (RODA) ווערט אנגעפירט דורך "כתר" ווילעדזש, און פארנעמט זיך מיטן צושטעלן סאציאלע געברויכן, בעיקר פאר די עלטערע איינוואוינער.
א באזוך אין מאנסי
רעדאַקטירןפאר א באזוכער זענען דא פיל פארוויילונגען, געשעפטן, האטעלן, און בתי מדרשים, צוצושטעלן פאר יעדן גרויס און קליין. כאפט א שפאציר אין די וועלדל פון ווייאלע פארק פאר א פארברענג מיט די נאטור. באזוכט די הערליכע בתי מדרשים, און פארברענגט א טאג אין לערנען צווישן די תלמידים פון בית מדרש עליון אדער ישיבה ד'מאנסי.
געשעפטן און פארוויילונגס ערטער
רעדאַקטירןפין די באוויסטע געשעפטן אין מאנסי איז ראקלענד קאשער וואו סאיז דא צו באקומען מכל מילי דמיטב.