קריסטאל נאכט

קריסטאָל נאַכט (אדער קרישטאָלנאַכט) איז געווען א פאגראם אויף אידן אין דייטשלאנד און אין טיילן פון עסטרייך אין ט"ז מרחשון ה'תרצ"ט (דעם 9טן און 10טן נאוועמבער 1938).

איינע פון די אידישע געשעפטען וואס די גלאז איז אויפגעשאסן, פון הינטן זעט מען דעם האקן קרייץ.

די נאציס האבן אויסגעניצט ווען א יונגער פוילישער איד, מיטן נאמען הערשל גרינשפאן, האט דערשאסן אויף טויט 2 נאציס, דייטשע דיפלאמאטן אין פאריז, צו פירן דעם פאגראם מיט וואס עס האט זיך אנגעהויבן חורבן אייראפע.

עס איז וויכטיג צו באטאנען אלס די היסטאריע, די נאצי פארטיי האט זיך געגרייט א לאנגע צייט פאר אזא מאמענט. יאזעף געבעלס, דער פראפאגאנדע מיניסטער, אין זיין צייטונג דער שטירמער האט געשטרומט א לאנגע צייט מיטן נוסח פון די נאציס און האבן אנגעגרייט דאס גאנצע דייטשע פאלק אז די אידן ווילן שיסן און פאטיליגין יעדן דייטש אויף דער ערד, די נאציס, מיט דאס דייטשע פאלגט מיט די הילף פון די דייטשע פאליציי, שטורם טרופערס, און געסטאפא האבן זיך א לאז געטאהן און האבן אויסגעשאסן אלע פענסטער און גלאז פון די אידישע בתי מדרשים און סינעגאגעס. אויך פון גאר אסאך יודישע געשעפטן האט מען געבראכן די גלאז און צוגענומען אלעס וואס איז געקומען אונטער די האנט. פון דעם מאמנעט איז קלאר געווארן ביי די אידן און ביי די וועלט אז די היטלער רעזשים איז גרייט אויסצופאלגן אלעס וואס די נאצי רעזשים פרעדיגט, דאס ערד פון אייראפע ברענט, וועלכער איד עס קען דארף הייבן פיס און אנטלויפן.

איבער טויזנט שטעט און דערפער האבן זיך אנגעפילט מיט גלאז פון די אידישע געשעפטן און הייזער וואס די דייטשע צעיושטע אויפגעהעצטע פאלקס מאסן האבן זיך א לאז געטאן צו שלאגן און פלינדערן די אידן און זייער אייגענטום - צוליב דעם איז איר נאמען קריסטאל נאכט (אלס די פילע גלאס וואס האט זיך געשאטן אין די גאסן).

1668 שולן זענען געווארן חרוב און פארברענט.

30,000 אידן זענען געווארן אפגעפירט אין קאנצענטראציע לאגערן.