פאנאר
פּאָנאר, איז א פארשטאט 10 קילאמעטער ווייט פון ווילנע, ליטע. ביי די צווייטע וועלט מלחמה, זענען צווישן 70,000 און 100,000 מענטשן דארט אומגעקומען, סמערהייט יידן, ציגיינער, און פוילישע געפאנגענע.
| חורבן אייראפע |
| פריערדיגע עלעמענטן |
|---|
| נירנבערגער געזעצן · |
| אידן |
| די נאצישע דייטשלאנד |
| פאגראמען: קריסטאל נאכט · יאסער פאגראם יעדוואבנער פאגראם · לעמבערגער פאגראם |
| געטאס: בודאפעשט, ווארשע, ווילנע |
| איינזאצגרופען: באבי יאר, רומבולע פאנאר, אדעס |
| ענדגילטיקע לײזונג וואנזע קאנפערענץ ריינהארד אקציע |
| טויט לאגערן: בעלזשיץ, כעלמנא, סאביבאר, מיידאנעק, טרעבלינקע, אוישוויץ, יאסענאוואץ, קאלדיטשעוו |
| ווידערשטאנד: ŻOB · ŻZW געטא אויפשטאנדן: (ווארשע · ביאליסטאק) |
| סוף מלחמה: טויט מארשן בריחה· שארית הפליטה יידן |
| אנדערע קרבנות |
| פאראנטווארטליכע פארטייען |
| נאצי: אדאלף היטלער · היידריך · אייכמאן · היינריך הימלער · עס.עס. · געשטאפא |
| קאלאבאראציער |
| נירנבערג געזעצן · דענאציפיקאציע |
| ליסטעס |
| ליסטע פון איבערגעבליבענע ליסטע פון אלע קדושים · ראטעווערס |
| רעסורסן |
די סאוועטישע, האבן דארט אויפגעגראבן גריבער, פאר גאזאלין טאנקן, אבער נישט עספיעט עס אנצופילן, ווען די נאציס, האבן אטאקירט רוסלאנד, אין אפעראציע בארבאראסע.
אנגעפאנגען אין יולי 1941, האבן די איינזעצגרופען, אהינגעברענגט יידן, ציגיינער, קעגנער פון די נאציס, און פוילישע געפאנגענע, און זיי אומגעברענגט. די ערשטע גרופע פון פינף טויזנט יידן זענען אומגעקומען אין יולי, און שפעטער זענען געברענגט געווארן, נאך און נאך קורבנות. ביי ענדע יאר זענען 40,000 יידן געשאסן געווארן אין פאנאר, רוב פון זיי פון ווילנער געטא.
ווען די רויטע ארמיי האט גענומען מאכן פארשריט אין ריכטונג פון ליטע, האבן די נאציס געפנט די גריבער, כדי צו פארברענען די קערפערס, און פארווישן די גרוילטאטיקע טהאטן, וואס זיי זענען באגאנגען קעגן מענטשהייט. אכציק געפאנגענע פון א דערנעבנדע קאנצעטראציע לאגער, זענען געצווינגען געווען צו טון די ארבעט. נאך א האלבע יאר איז זיי געלונגען צו אנטלויפן, און עלף פון זיי זענען געבליבן ביים לעבן, צו דערציילן וואס די נאציס האבן אפגעטון אין פאנאר.