ליל הסדר

(אַריבערגעפֿירט פון סדר נאכט)

די ערשטע נאכט פֿון פסח (אין ארץ ישראל), די ערשטע צוויי נעכט פֿון פסח (אין חוץ לארץ, ווו מ'האלט צוויי טעג יום טוב), פראוועט מען אין יעדן יידישן שטוב א סדר. ביים סדר ליינט מען די הגדה און מען איז מקיים די אלע מצוות און מנהגים וואס געהערן דערצו. ווי אויך איז א טייל פֿונ'ם סדר א יום-טוב'דיקע סעודה.

אויפן בילד קען מען זעהן: א הגדה עס איז אפען ביי הא לחמא עניא. אן אנגעפילטן כוס. א מצה טאש מיט די מצות אויפגעדעקט. די מה נשתנה לעכט, זיי האבן רויטע איך גלייך ווייסע.

וויבאלד פסח איז א יום טוב בעיקר אלס אנדעקעניש צו יציאת מצרים, זענען אסאך מנהגים אלס אנדעקעניש צו פֿרייהייט.

כאטש געוויינטליך דאווענט מען אין שול, אבער דעם סדר פֿירט אן יעדער איינער בײַ זיך אין שטוב צוזאמען מיט זײַן משפחה. ס'איז אן אלטער מנהג אײַנצולײַדן געסט אויפֿ'ן סדר,איבערהויפט ווען מען קען האבן אן ארעמאן אדער אן עלענדען מענטש בײַם טיש וואס האט נישט די מעגליכקייט צו פֿירן א געהעריקן סדר פֿאר זיך.

  • עס ווערט אנגערופען סדר צוליב דעם וואס אלעס איז אויסגעשטעלט אין א סדר פונקטלעך וואס מען זאל טאן. ווי למשל טאן אלע מצוׁת פון דער נאכט, עסן א סעודה, און אזוי ווייטער.

מצוות און מנהגים פון דער נאכט

רעדאַקטירן

ביים סדר זענען דא פינף מצוות:

  • עסן מצה—מדאורייתא
  • דערציילן די מעשה פון יציאת מצרים—מדאורייתא
  • טרינקען די פיר כוסות—מדרבנן
  • עסן מרור—מדרבנן
  • זאגן הלל—מדרבנן

ווען ס'איז געשטאנען דער בית המקדש האט מען געהאט נאך צוויי מצוות מדאורייתא: עסן דעם קרבן פסח און עסן מרור.

  • מען פירט זיך אנצוטאן א קיטל פסח צום סדר. דער עיקר טעם איז כדי אויסצוקוקן ווי א מלאך.
  • דאס איז א מנהג.

שנעל מאכן קידוש

רעדאַקטירן
  • מען פירט זיך צו מאכן קידוש, גלייך ווען מען קומט אהיים פון שול כדי די קינדער זאלן נישט ווערן מיד און איינשלאפן.
  • דאס איז א מנהג.
 
אויפן בילד זעט מען א קערה מיט די סימנים.
  • מען פירט זיך אויסצושטעלן אלע מאכלים און סימנים פון די סדר (אחוץ דער סעודה) אויף א קערה.
  • דאס איז א מנהג.
  • אזוי ווי אלע ימים טובים דארף מען פסח אויפדערנאכט אויך מאכן קידוש אויף א כוס וויין. דער כוס פון קידוש ווערט גערעכנט פאר איינער פון די פיר כוסות.
  • דאס איז א מצוה.
  • מען טרינקט פיר כוסות וויין אלס א סימן פאר פרייהייט.
  • דאס איז א מצוה.

דערציילן די ניסים פון יציאת מצרים/הגדה

רעדאַקטירן
  • מען דארף דערציילן די ניסים וואס איז געשען צו די אידן ווען זיי זענען ארויס פון מצרים.
  • דאס איז א מצוה. און איינע פון די עיקר מצות פון די נאכט, אויב מען טוט דאס נישט האט מען נישט יוצא געווען די ענין פון די סדר.
  • מען דארף עסן כאטש א שטיקעל מצה אזוי גרויס ווי א כזית.
  • דאס איז א מצוה.
  • מען דארף עסן מרור אלס אנדענקעניש צו די ביטערקייט.
  • דאס איז א מצוה.

עסן אפגעקאכטע אייער

רעדאַקטירן
  • מען עסט הארטע אייער.
  • דאס איז א מנהג.
  • מען עסט א געהעריגע יום טוב סעודה. אסאך פירן זיך נישט צו עסן צופיל כדי דער אפיקומן זאל נאך האבן פלאץ.
  • דאס איז א מצוה.


סימני הסדר

רעדאַקטירן
  • עס זענען דא 15 סימנים פאר'ן סדר פון דער נאכט, געווענליך זאגן עס די קינדער:

קדש - ווען דער טאטע קומט אהיים פון שול טוט ער זיך אן די קיטל און מאכט שנעל קידוש כדי די קליינע קינדער זאלן נישט איינשלאפן.

ורחץ - מען וואשט זיך די הענט און מען מאכט נישט די ברכה על נטילת ידים.

כרפס - מען נעמט א שטיקל גרינצייג ווייניגער ווי א כזית מען טינקט דאס איין און זאלץ וואסער מען מאכט א ברכה בורא פרי האדמה און מען האט אינזין צו פטרן די מרור.

 

יחץ - מען צעטיילט די מיטעלסטע מצה וואס הייסט לוי, די גרעסערע העלפט לייגט מען אוועק פאר אפיקומן און די קלענערע העלפט לייגט מען צוריק צווישן די מצות.

  זעט דעם הויפּט אַרטיקל – הגדה של פסח

מגיד - מען הייבט אויף די דריי מצות און מען זאגט די הגדה פון הא לחמא עניא ביז גאל ישראל.

רחצה - מען וואשט זיך די הענט און מען מאכט יא די ברכה על נטילת ידים.

מוציא - מען הייבט אויף אלע דריי מצות און מען מאכט א ברכה המוציא לחם מן הארץ.

מען לאזט אויס די אינטערשטע מצה און מען מאכט א ברכה על אכילת מצה, און מען עסט עס אנגעלאנטערהייט.

מרור - מען עסט א כזית מרור, מיט דער ברכה "על אכילת מרור", אבער מען מאכט נישט קיין ברכה "בורא פרי האדמה".

כורך - מען נעמט א שטיקעל מרור און מען וויקעלט דאס איין צעווישען צוויי שטיקלעך מצה מען זאגט זכר למקדש כהלל און מען עסט עס אנגעלאנט.

שׁלחָן עֹרֵך

רעדאַקטירן

שלחן ערך - מען גרייט אן א סעודה לכבוד יום טוב און מען לאזט זיך וויאל גיין, מען פירט זיך צו עסן אייער.

צפון - מען נעמט די באהאלטענע אפיקומן און מען עסט דאס.

ברך - מען גיסט אן דעם דריטן כוס און מען בענטשט.

הלל - מען גיסט אן דעם פערדן כוס און מען זאגט הלל.

נרצה - ווער עס האט געטאן די אלע זאכן איז באוויליגט פארן אויבירשטען.

פסח לידער

רעדאַקטירן

עס זענען דא אסאך באקאנטע פסח לידער, פאלגענד איז א טיילווייזע ליסטע:

מה נשתנה

רעדאַקטירן
  זעט דעם הויפּט אַרטיקל – מה נשתנה


והיא שעמדה

רעדאַקטירן

די אשכנזים זינגען עטלעכע פיוטים ביים סוף פונעם סדר:

  • ויהי בחצי הלילה (פון די קרובות פון שבת הגדול)
  • ואמרתם זבח פסח (פון די קרובות פון צווייטן טאג פסח)

אחד מי יודע

רעדאַקטירן
  זעט דעם הויפּט אַרטיקל – אחד מי יודע

אדיר במלוכה

רעדאַקטירן
  זעט דעם הויפּט אַרטיקל – חד גדיא


שיר השירים

רעדאַקטירן

ווען מען ענדיגט דעם סדר דארף מען עוסק זיין אין דעם ענין פון יציאת מצרים. אסאך האבן דעם מנהג צו ליינען דעם ספר שיר השירים.

אזהרה: מען פסק'נט נישט קיין הלכה פון וויקיפעדיע.