הורדוס אנטיפאס
הורדוס אַנטיפאַטער (גריכיש: Ἡρῴδης Ἀντίπατρος, Hērǭdēs Antipatros; געבוירן פריער פון 20 פאַר דער ציווילער רעכענונג – געשטאָרבן נאָך 39 לויט דער ציווילער רעכענונג), באַקאנט מיטן בײַנאמען אַנטיפאַס, איז געווען אן ערשטן־יאָרהונדער הערשער איבער גליל און פעראיע.
 | |
| געבורט |
20 לפנה״ס ארץ יהודה, ישראל  |
|---|---|
| טויט |
39 (אלט 58 בערך) |
| פאך |
פאליטיקער, מאנארך |
  | |
| קעניגן און געוועלטיגער מבית הורדוס |
|
|
פֿריצײטיקע לעבן
רעדאַקטירןהורדוס אַנטיפּאַס איז געבוירן געװאָרן צו מלך הורדוס און איינער פֿון זײַנע װײַבער, מאַלטאַסע, אין בערך 20 יאָר פֿאַר דער איצטיקער צײַט־רעכענונג (אצ״ר).
מען ווייסט נישט קיין סך וועגן זײַן קינדהייט, אָבער משמעות, אַז האָט ער זיך געלערנט הלכה און העלעניזם, ווי אויך האט ער פארברענגט אין רוים אסאך, ווי דער שטייגער אין יענע תקופה צווישן פרינצן.
די לענדער פֿון אַנטיפּאַס
רעדאַקטירןדער מלך הורדוס (דער פֿאָטער פֿון אַנטיפּאַס) איז פֿאַרנאַנט פֿאַר זײַן גרױזאַמקײט צו דער משפּחה און פֿאָלק. ער האט חושד געװען די משפּחה, גלײבנדיק, אַז זײ האָבן אים געװאָלט אַראָפּזעצן. במילא, האָט ער דערהרגט אָדער אײַנגעזעצט אין תּפֿיסה עטלעכע משפּחה־גלידער, און האָט געביטן זײַן צװאה כּפֿל־כּפֿלים. מיט דער צײַט, איז הורדוס אַנטיפּאַס באַשטימט געװאָרן צו ווערן דער מלך אין דער צװאה. פֿון דעסט װעגן, בערך פֿיר אָדער פֿינף טעג פֿאַר דעם טױט פֿון מלך הורדוס, האָט ער אַוועקגענומען אַנטיפּאַס פֿון דער צװאה, און האָט באַשטימט אַן אַנדער זון, הורדוס אַרקילאַוס, צו װערן דער מלך.
נאָך דעם טױט פֿון הורדוס, האָט אַנטיפּאַס געזעגלט קיין רױם אינאיינעם מיט הורדוס'נס אנדערע קינדער, כּדי אָפּצופֿרעגן די צװאה. דער קייסער, אויגוסטוס, האָט באַשלאָסן צו געבן אַרקילאַוס די פּראָװינצן יהודה, שומרון און אדום. צו אַנטיפּאַס האָט דער קייסער געגעבן דעם גליל און דאָס עבֿר־הירדן (פּערעאַ), ווען קיינער פון זיי איז נישט געווארן געקרוינט אלס קעניג, ארקילאוס איז באשטימט געווארן אלס עטנארך (נשיא) און אנטיפאס אלס טעטרארך (געגנטליכע מושל).
אין זײַנע לענדער, האָט הורדוס אַנטיפּאַס באַפֿעסטיקט און געבויט דריי שטעט, איינס אין אונטער גליל -ציפורי און צוויי אין עבר הירדן, יולאס און ליוואס (זענען מיט די צייט געווארן דערפער און מער נישט באוווינט). ער האָט דערנאך געגרינדעט אַ נײַע שטאט און באשטימט אלס זיין הױפּטשטאָט, טבריה, בײַם ים־כּנרת אין 20 אָדער 21 אצ״ר.
אַנטיפּאַס האָט חתונה געהאַט מיט אַ נאַבאַטישער פּרינצעסין, פֿאַסאַעליס. מיט דער צײַט, האָט ער זיך אײַנגעליבט אין אַ הורדוסישער פֿרױ, העראָדיאַס. העראָדיאַס האָט אַנטיפּאַס צוגעזאָגט אַז זי װאָלט חתונה געהאַט מיט אים, אױב ער װאָלט אָפּגעגט מיט פֿאַסאַעליס. צום באַדױערן פֿאַר אַנטיפּאַס, פֿאַסאַעליס האָט דערהערט דעם פּלאַן, און האָט געבעטן אַנטיפּאַס צו פֿאָרן קײן נאַבאַטעאַ כּדי צו גאַסט בײַ איר פֿאָטער, דער קעניג חאַרעטאַט (חרתת אױף אַראַמיש). אַנטיפּאַס האָט דערלאָזט איר צו פֿאָרן, און זי האָט געזאָגט איר פֿאָטער די מעשׂה. חאַרעטאַט האָט מלחמה געהאַלטן מיט אַנטיפּאַס, און דער קעניג איז בײַגעקומען אַנטיפּאַס.
דער גירוש פֿון אַנטיפּאַס
רעדאַקטירןאין בערך 39 אצ״ר, האָט אגריפס דער ערשטער, דער שװאָגער פֿון אַנטיפּאַס, באַקומען די די הערשאפט איבערן גולן, בשן און די חורן, ערטער וואס האט געהערט צו פיליפוס און איז ערקלערט געווארן אלס קעניג איבער די טעריטאריעס. האָט העראָדיאַס דערטריבן אַנטיפּאַס צו פֿרעגן דעם נײַעם קייסער גײַוס קאַליגולע פֿאַר אַ מלכות אױך. אַגריפּאַס געפֿעלט דער פּלאַן נישט. ער האָט באַשולדיקט אַנטיפּאַס אין פֿאַרשײדענע פֿאַרברעכנס צום קייסער. קייסער האָט געגלייבט אַגריפּאַס. הורדוס אַנטיפּאַס איז פארטריבן געװאָרן קיין פֿראַנקרײַך אָדער שפּאַניע (די שטאָט Lugdunum אױף לאַטײַן). אגריפס האט דערנאך באקומען פון קאליגולע די ראיאנען אונטערן הערשאפט פון אנטיפס, די גליל אין עבר הירדן.
הורדוס הויז קעניגן און געוועלטיגער
