װיקיפּעדיע

אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "יאד, בעלארוס"

בלעטערן געשיכטע אינטעראקטיוו
‪פֿריִערדיקע אונטערשײד →‬קומענדיקע אונטערשײד ←
אינהאַלט אויסגעמעקט אינהאַלט צוגעלייגט
וויזועלוויקיטעקסט
מ פוילישער האט באוועגט בלאט יאד(א שטעטל) צו יאד, בעלארוס
וויקיזירט; קאטעגאריעס
שורה 1:
'''יאָד''' (אין וויסרוסיש: '''{{שפראך-be|ЁДЫ Іоды'''}}, אין רוסיש:'''{{שפראך-ru|Иоды'''}},אין פויליש: '''{{שפראך-pl|Jody'''}}) איז א יידישעדארף קליינשטעטלאין (שארקיישטענער בעצירק, וויטעבסקסר קרייז, [[בעלארוס]]. פאר דידער צוויטער וועלט-מלחמה מילחאָמעאיז איןיאד פוילן(ברעסלעבערגעווען בעצירקא וולנעריידיש קרייז). יעצטקליינשטעטל אין ווייסרוסלנדפוילן (שארקיישטענערדיסנער בעצירק, וויטעבסקסרוולנער קרייז). די יידן האָבן באקומען די רעכט צו באזעצן זיך דארט פון דער רוסישער רעגירונג נאר אין יאָר 1903.
 
== יידישעריידישע לעבן אין שטעטל ביז דער צווייטער וועלטמלחמהוועלט־מלחמה ==
דאמלסטדאמאלסט האָבן אָנגעהובןאָנגעהויבן יידן פון די ארומיקע דערפער און שטעטלעך זיך באזעצן דאָ און געגרינדעט באלד א קהילה. א טייל האט געקויפט ערד צו בויען הייזער ביין היגרהיגן פאָרעץפָריץ אָדער ביי די פויערים. און די אָרעמסטע האָבן געדונגןגעדונגען דירות ביי די גויים. ערב דידער צוויטער וועלטמלחמהוועלט־מלחמה האָבן געווינטגעוואוינט אין יאָד ארום 500 יידן.
 
אין שטעטל איז געווען א גרויסע שול, א קהלישע באָד מיט א מקווע[[מקוה]], 2צוויי חדרים פאר קינדער, געווען א רב און א שוחט. סהאבןס׳האבן פונקציונירט אורגאניזאציעס פון החלוץ און בית"ר.
 
א טייל פון דער יידישער יוגענטיוגנט האָט געפאָרן קיין ווילנע שטודירן אָדער ארבעטן.
 
יידן האָבן זיך באשעפטיקט אלס בעל - מלאָכות: שניידערס, שוסטערס, בלעכער, גלעזער און אנדערע. זיי האָבן באדינט די גאנצע סביבע. ביי די ארומיקע גויים זיינען כמעט ניט געווען האנטווערקער. די מער פארמעגלעכע האָבן זיך באשעפטיקט אין האנדל. אלע קראָמען אין שטעטל, חוץ פון צוויי, האָבן געהערט צו יידן. יעדר דינסטיג איז געווען א מארק-טאָג. אטלעכע מאָל אין יאָר זיינן פאָרגעקומען ירידים. יידישע סוחרים האָבן געהאנדלט מיט פלאקס און גענדז.
 
אין דער סביבעסביבה זיינען געווען יידישע ערד-באזיצער (דערהויפט אין א יידישע דאָרף קיסלאוושצינהקיסלאוושצינע) וואָס האָבן געפירט אן אגרארע ווירט-שאפט. אנדערע האָבן ארענדירט ביי די פריצים פרוכטסעדער, מילך ווירטאפטן און זכויות צו פישפאנגן.
 
== דער חורבן ==
אין סעפטעמבער 1939, ביי אויסברוך פון דידער צוויטעצוויטער וועלטמלחמהוועלט־מלחמה איז דידאס שטעטל פארנומןפארנומען געוואָרן דורך דער [[רויטע ארמיי|רויטער ארמיי]]. און איז איינגעשטעלט געוואָרן די סובייטישעסאוויעטישע מאכט.
 
אין יוני 1941, האָבן די דייטשן פארכאפט דידאס שטעטל און מימיט דער הילף פון די היגע גויים אָנגהויבן טעראָריזירן די יידן. די היגע פוילישע אינטעליגנץ האָט זיך געווענדעט צו די דייטשן מיט א ביטע ניט שיקן די יידן אין געטוס פון די גרעסערע שטעטלעך נאָר פארניכטן זיי אויפן אָרט.
 
דעם 17 דעצעמבער 1941, כ"ז אין כסלו, אין חנוכה-צייט, האָבן די גויישע שכנים געפירט די יידן צו די צוגעגרייטע גריבער, אויסגעטאָן זיי פון די בגדים און עטלעכע דייטשן מיט דער הילף פון די היגע פאָליציי און הילפס-גרופע פאָליציאנטן פון ברעסלעב, זיי געשאָסן. נאָך א היפשע צייט זיינען די גריבער געשטאנן אָפן און מען האָט געבראכט צו זיי אנטלאָפענע יידן וואָס זיינען געכאפט געוואָרן אויף די ווגן דורך וויסרוסישע און רוסישע פויערים.
שורה 21:
אויך די יידן פון די ארומיקע דערפער זיינען דאָרמאָרדעט צוזאמען מיט די יאָדר יידן, ארום 500 יידן.
 
די געראטעוועטע יידן פון דער שחיטה האָבן געקעמפט אין די רייען פון די [[פארטיזאנער]] באהאלטן זיך אין די וועלדער אָדער ביי פרידלעכע גויים. נאָר א טייל פון זיי זיינען געבליבן לעבן. עטלעכע פון זיי האָבן נאָכן באפראיונג געקעמפט אין די רייען פון דער סאָווייטישער ארמיי.
 
יעצט איז דידאס דארף יאָדייאָד ריין פון יידן.
 
== ביבליאָגראפיע ==
* "'''אמש שואה'''"- ספרי יזכור, בית לוחמי הגטאות והוצאת הקיבוץ המאוחד(עברית). [http://yizkor.nypl.org/index.php?id=1929 נעץ פארבינדונגן]
* "'''יוד וחורבנה'''"- אריה מוניץ, ירושלים (עברית).
* "'''פנקס הקהילות, פולין, חלק ח'''<nowiki/>'", יד ושם (עבריתהעברעאיש).
* "'''פון קרבנות צו זיגער"''', שמושקעביץ' און סילבערמאן, טורנטו (אנגלישענגליש).
 
== נעץוועב-פארבינדונגן ==
* {{יידישגען|1943611}}
* [[:he:יודי|יאָד אין העברעישער וויקיפעדיע]]
* [https://ssl.panoramio.com/photo/110807058# א פאָטאָגראפיע פון מצבה אויפן אָרט פון דידער שחיטה אין יאָד פון google maps]
 
[[קאַטעגאָריע:דערפער]]
[[קאַטעגאָריע:בעלארוס]]
[[קאַטעגאָריע:אידישע יישובים אין אייראפע]]
גענומען פֿון "https://yi.wikipedia.org/wiki/יאד,_בעלארוס"