װיקיפּעדיע

אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "פרייסן"

בלעטערן געשיכטע אינטעראקטיוו
‪פֿריִערדיקע אונטערשײד →‬קומענדיקע אונטערשײד ←
אינהאַלט אויסגעמעקט אינהאַלט צוגעלייגט
וויזועלוויקיטעקסט
אין תקציר עריכה
שורה 4:
דער נאָמען ''פרייסן'' שטאמט פֿון די [[אלטע פרייסן]], אַ באלטיש פאלק זיך אנגעקערט מיט די ליטווינער און די לעטן. אין דעם 13טן י"ה, איז "אלטפרייסן" געווארן איינגענומען דורך די [[טעווטאנישע ריטערס]]. אין [[1308]] האבן די טעווטאנישע ריטערס איינגענומען דעם אַמאָליגן פּוילישן ראַיאן פון [[פּאָמערעליע]] מיט [[דאַנציג]]. דאס לאנד איז געווען באפעלקערט מערסטנס מיט דײַטשן וואס האבן ארײַנגעוואנדערט פון צענטראל און מערב דייטשלאנד און, אין דרום, מיט פאלאַקן פון [[מאַזאָוויע]]. שפעטער ווערט פרייסן צעשפּאַלטן אין א מערב'דיקן טייל, [[קעניגלעך פרייסן]], אַ פּראָווינץ פון [[פוילן]], און א מזרח'דיקן טייל, זײַט [[1525]] גערופֿן [[הערצאגשאפט פון פרייסן]]. אין [[1618]] איז די הערצאגשאפט פון פרייסן פאראייניגט מיט בראנדנבורג.
 
אין [[דרייסיג יעריגער קריג]] (1618-1648) איז געווען די בראַנדענבורג זייַט פון די עוואַנגעליקאַל יוניאַן. גרויס טיילן פון די לאַנד זענען חרובֿ און זייער באוווינער יקספּעלדפֿארטריבן. עלעקטאָר [[פרידריך ווילהעלם, עלקטאר פון בראנדענבורג|פרידריך ווילהעלם]] (1688-1640) איז געווען, שפּעטער גערופֿן "דידער גרויסגרויסער עלעקטאָר", דעריבער אנגענומען אַ אָפּגעהיט פּאָליטיק נאָך דער מלחמה אָווערטורעס צווישן די הויפּט כוחות, אין סדר צו אַנטוויקלען דידאס לאַנד אַפפעקטעד. ער ינסטאַטוטאַד עקאָנאָמיש רעפאָרמס, דעוועלאָפּעד דער אַרמיי, וויקאַנד די קלאסן אין טויווע פון ​​די הערשן פון [[אַבסאלוטיסם פאליטיש|אַבסאָלוט]] קאַנסאַנטריישאַנז און בנימצא אין טויזנטער [[הוגוענאָץ]], וואס איז אַנטלאָפֿן פֿון [[פראנקרייך]] נאך קאַנסאַלינג [[עדיקט פון נאנט]] דורך [[לוי קסיוו]] ווי געזונט ווי דאַזאַנז פון משפּחות פון רייַך יהודים וואס זענען געווען יקספּעלד פון [[ווין | ווין]] אין - [[1670]] דורך [[לעאָפּאָלד דער ערשטער, הייליגער רוימישער עמפעראר]]. אין [[1648]] קונה הינטרפאָמרן און אנדערע געביטן. ער באטראכט [[פּרינץ-עלעקטאר|עלעקטאָר]] וויכטיק אין דער געשיכטע פון ​​פרייסן, און געגרינדעט אַ שטאַרק און פאָרמידאַבלע אַרמיי פֿאַר די ערשטער מאָל ווי איינער פון בראַנדענבורג און פרייסן. ער האט געמאכט אַלע די וויכטיק סיבות סאַבסאַקוואַנט פאַרלייגן פון די [[קעניגרייך פרייסן]], אין דער צוקונפֿט, וועט מאַכן די מלכות און די גרויס אימפּעריע.
 
אונטער דער הערשאפט פון פרידריך ווילהעלם פון בראַנדענבורג-פרייסן איז געווען דאס שטערקסטע לאַנד נאָך עסטרייך אין דער [[הייליגע רוימישע אימפעריע|הייליגער רוימישער אימפעריע]].
אין דערצו צו ערד פאָרסעס, רעינפאָרסעד פרידריך ווילהעלם די בראַנדענבורג נאַווי. ער פּרובירן צו קאָנטראָלירן קאָלאָניעס אין מערב [[אפריקע]] און די מערב ינדיעס, אָבער נאָר צו די סוף פון זייַן מעמשאָלע אין [[1680]] הצלחה אין די פעלד. לעמאָשל, געגרינדעט אין [[1683]] [[סיטאַדעל גראָב פרידריקסבאָרג]] אין [[גינע]] הייַנטצייַטיק, וואָס איז געווען געהאנגען אַרויף [[1727]].
 
אין [[1701]] איז פראקלאמירט געווארן דאס קעניגררייך פון פרייסן.
אונטער די הערשן פון פרידריך ווילהעלם פון בראַנדענבורג-פרייסן איז געווען די מערסט שטאַרק לאַנד נאָך עסטרייך רוח רוימישע מלוכה. נאָך די סלאַקקענינג פון פוילן ווייַטערדיק די שוועדיש-פּויליש קאנפליקט, אַנדערש קאנטראקט און נישט אין [[1657]] צו מעלדונג די דוטשי פון פרייסן, די פּויליש טראָן פּערמאַנאַנטלי. אין [[שלום והלאו]] אין [[1660]] באקומען לעצט האַסקאָמע דוטשי סאַווראַנטי. עס איז געווען אַ באַשטימענדיק שריט צו פּאַסיק [[קעניגרייך פרייסן]] אונטער די זון פון [[פרידריך דער ערשטער פון פרייסן|פרידריך דער דריטער]] פון בראַנדענבורג. אין [[1701]] איז פראקלאמירט געווארן דאס קעניגררייך פון פרייסן.
 
פרייסן איז צוגעקומען צו זיין גרעסטע וויכטיקייט אין די 18טן און [[19טער י"ה]]. בשעת דעם [[18טער י"ה|18טן יאָרהונדערט]], איז עס געווארן אַ גרויסע אייראפעישע מאַכט אונטער דער ממשלה פון [[פרידריך דער צווייטער פון פרייסן|פרידריך דער גרויסער]] (1740-86). במשך דעם 19טן יאָרהונדערט, האט דער קאנצלער [[אטא פאן ביסמארק]] נאכגעלאפן אַ פּאָליטיק פון פאראייניגן די דייטשע פרינציפאליטעטן אין אַ "[[קליין דייַטשלאַנד]]" וואָס האט אויסגעשלאסן די [[עסטרייך אונגארישע אימפעריע]].
 
דאס קעניגררייך פון פרייסן האט באהערשט צפון דייַטשלאַנד פּאליטיש, עקאנאמיש, און אויך אין באַפעלקערונג, און איז געווען דאס האַרץ פון דער פאראייניגטע [[צפון דייַטשע קאָנפעדעראַציע]] פאָרמירט אין [[1867]], וואָס איז געווארן א טייל פון דער [[דייַטשער אימפעריע]] אין [[1871]].
 
מיט דעם סוף פון דער [[האָהענצאלערן מאָנאַרכיע]] אין דייַטשלאַנד נאכן [[ערשטן וועלט קריג]], איז פרייסן געווארן א טייל פון דער [[וויימאַר רעפובליק]] ווי אַ פרייער שטאַט אין [[1919]]. דער שטאט פון פרייסן איז אפגעשאפן אין [[1947]] דורך די אליאירטע פונעם [[צווייטן וועלט קריג]]. <ref name="Clark"> Clark, Christopher (2006): Iron Kingdom: The Rise and Downfall of Prussia, 1600-1947. ISBN 0-7139-9466-5 ISBN 978 0713994667 </ref>
 
== רעפערענצן ==
גענומען פֿון "https://yi.wikipedia.org/wiki/פרייסן"