װיקיפּעדיע

אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "קאמוניזם"

בלעטערן געשיכטע אינטעראקטיוו
‪פֿריִערדיקע אונטערשײד →‬קומענדיקע אונטערשײד ←
אינהאַלט אויסגעמעקט אינהאַלט צוגעלייגט
וויזועלוויקיטעקסט
מ Removing Link GA template (handled by wikidata)
אין תקציר עריכה
שורה 1:
[[טעקע:Hammer and sickle.svg|left|150px]]
[[קאמוניזם|קאָמוניזם]], אין די קורצסטע ווערטער, איז א [[טעאריע|טעאָריע]] און סיסטעם פון [[סאציאלע|סאָציאלע]] און [[פאליטישע|פּאָליטישע]] [[ארגאניזאציע|אָרגאניזאציע]], וועלכע איז געווען א הויפט קראפטהויפּט–קראפט אין וועלטליכעוועלטלעכע [[פאליטיק|פּאָליטיק]] פאר רובס׳רוב יארןיאָרן אינעם 20טן יאָרהונדערט. אלס א פאליטישעפּאָליטישע באוועגונג האטהאָט קאמוניזםקאָמוניזם געזוכט אונטערצואווארפן [[קאפיטאליזם|קאפּיטאליזם]] דורך אן ארבייטערס ארבעטער–[[רעוואלוציע]] און איינשטעלן א סיסטעם אין וועלכעוועלכער פראפערטיפּראפּערטי איז די אייגנשאפט פון א גאנצעגאנצער באפעלקערונג אינאיינעם אנשטאטאָנשטאָט אינדיווידועלן.
 
אין [[טעאריע|טעאָריע]] האטהאָט [[קאמוניזם|קאָמוניזם]] געזוכט צו גרינדן א קלאסלאזיגעקלאסלאָזיקע געזעלשאפט פון צופרידנהייט און פרייהייטפרײַהייט, אין וועלכעוועלכער אלע מענטשן געניסן אייניגעזייער סאציאלעסאָציאלן און עקאנאמישעעקאָנאָמישן סטאטוס. אין פראקטיקפּראקטיק האבןאָבער אבערהאָבן קאמוניסטישע רעזשימען גענומעןאָנגענומען די פארעםפאָרעם פון אויטאריזאציעאויטאָריטארער [[רעגירונג|רעגירונג,]] וועלכע האטהאָט זיך ווייניגווייניק געקימערט מיט די ארבעטסדעם קלאסארבעטער–קלאס און האבן גענומען זייער מאכט אלס א פריאריטעט.
 
דער קאנצעפט פון א געזעלשאפט מיט אייניגע אייגנשאפט פון פראפערטי און רייכקייט גייט צוריק הונדערטער יארן אבער איז ערשט אדאפטירט געווארן דורך די מאסן ווען [[אייראפע]] איז געבלאזן געווארן פון דעם סאציאליסטישן ווינט אינעם 19טן יאָרהונדערט. אין יענע צייטן איז אייראפע דורכגעגאנגען אן אינדוסטריאלע רעוואלוציע און סאציאלע טויש און די קריטיקירער האבן באשולדיגט קאפיטאליזם פאר'ן אנטוויקלען אן ארימע קלאס, פעקטארי [[ארבעט]]ער וועלכע זענען געשטעלט געווארן אין שווערע פאזיציעס, און פארן אויסברייטערן די צווישנשייד פון די ארימע און רייכע.
שורה 122:
די צווייטע וועלט קריג האט געקאסט רוסלאנד זייער א טייערע פרייז ווען א געשאצטע 30 מיליאן מענטשן האבן פארלוירן זייערע לעבנ'ס און א גרויס חלק אינפראסטרוקטור איז פארניכטעט געווארן אינאיינעם מיט היסטארישע געביידעס וועלכע די רוסישע פאלק האט געשעצט. סטאלין איז געווען א קאלטע בריאה אבער אויך אים האט די מלחמה בארירט און ער האט אסאך געטוישט זיין פאליסי לגבי רוסלאנד'ס היסטאריע און אסאך גרופעס, אריינגערעכנט אידישע, וועלכע זענען ליקווידירט געווארן בעפאר די קריג, האבן אצינד באקומען איינזעעניש, אין די נאך-מלחמה סטאלין רעגירונג.
 
=== נאך סטאלין: קרושטשעווכרושטשעוו און ברעזשנעוו ===
 
סטאלין'ססטאלינס טויט אין 1953 האטהאָט געברענגט א שווערע קאנטעסט צווישן די רוסישע פירער און דער געווינער איז געווען [[ניקיטע כרושטשעוו]] וועלכער איז געווען הויפט פון דער קאמוניסטישער פארטיי אין מאסקווע און אין אוקריינע. עס האט אים געדויערט 4 יאר ווילאנג ער האט גענצליך איבערגענומען די מאכט און א יאר דערויף איז ער אויך געווארן פרעמיער מיניסטער פון סאוועטן־רוסלאנד.
 
כרושטשעוו איז אין פאקט געווען א געטרייער לוטענענט פון סטאלין אבער איינמאל ער האט איבערגענומען די פירערשאפט האט ער ברייט אראפגעריסן סטאלין'ס דיקטאטורישאפט ווועלכע איז באקאנט געווארן אלס די דע-סטאליניזאציע תקופה. הונדערטער טויזנטער ארעסטאנטן זענען ארויסגעלאזט געווארן פון טורמע און מיליאנען אנדערע האבן באקומען לייכטערע שטראפן ווי ארגינעל פאראורטיילט. כרושטשעוו האט קלאר געמאכט אז דער סאוועטן־פארבאנד איז א שטאאט פאר יעדן און מער נישט קיין דיקטאטורישאפט.
שורה 136:
דאס געלט וואס רוסלאנד האט פארמאגט איז פארנוצט געווארן פאר מיליטערישע עריייכונגען ווען די קאלטע קריג איז שוין געווען אין פולן שוואונג. דאס האט אריינגעפירט רוסלאנד'ס עקאנאמיע אין טיפן אפגרונד און די רעזולטאט איז געווען, דער עווענטועלער צוזאמענפאל פון די סאוויט יוניאן . דער סאוועטן־פארבאנד האט פשוט נישט געקענט קאנקורירן מיט די פאראייניגטע שטאטן וועלכע האט גענאסן פון א געזונטע עקאנאמיע ווען אין דער זעלבער צייט זענען די רוסישע געגאנגען הונגעריג. די שטיצע פאר קאמוניזם האט אנגעהויבן פארלירן איר מאמענטום און דערצו איז ברעזשנעוו קראנק געווארן און די רעגירונג האט פארפעלט צו ראטעווען דעם מצב.
 
=== גורבאטשאוו'סגאָרבאטשאָווס רעפארמעןרעפאארמען און דער סאוועטן צוזאמענפאל ===
[[טעקע:Gorbachev with Yeltsin3.jpg|קליין|300px|גורבאטשאוו (ל) באשולדיגט יעלצין (ר) פאר אונטערווארפן זיין רעגירונג]]
 
גענומען פֿון "https://yi.wikipedia.org/wiki/קאמוניזם"