אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "נחמן מברסלב"

אין דעם הויז וואו דער בעל שם טוב האט געוואוינט פלעגן צוזאמעם קומען די תלמידים פונעם בעל שם טוב נאך זיין פטירה, ווייל אסאך פון זיי פלעגן זיך קומען משטתח זיין אין מעזשביזש אויפן קבר פון בעש"ט, פלעגן זיי איינשטיין אין דעם הויז פון פייגא און ר' שמחה, זיי פלעגן דארט איבערפארציילן וואונדערליכע עבודות ה' פון זייער רבי'ן דער בעש"ט, זיין ליבשאפט צו גאט און זיינע וועגן, דער קליינער נחמן וואס איז געווען גאר יונג האט זיך צוגעהערט צו זייערע רייד, און עס איז איהםאים גוט אריין אין די ביינער, און האט אפגעמאכט ער גייט איהםאים נאכמאכן, ר' נחמן האט שפעטער געזאגט (ליקו"מ ח"א סי' רמ"ח) אז זיין עיקר התעוררות צו עבודת ה' איז געקומען פון די שמועסן.

פון אנהייב אהן איז איהםאים גוט אריין די זאך פון התבודדות, און האט דערין זייער אסאך עוסק געווען.

אלס קינד פלעגט ער אסאך לויפן צו זיין זיידן'ס קבר דעם בעל שם טוב, ער פלעגט דארט מאכן אסאך התבודוות און געשריגן צו השי"ת ער זאל זוכה זיין דערנענטערט ווערן צו איהםאים. ער פלעגט אויפשטיין אינמיטן נאכט לויפן אין מקוה האקן די אייז און זיך טובל'ן און פון דארט לויפן צו קבר פון בעל שם טוב, און זיך אויפגעהאלטן דארט שעה'ן ביז צופרי.

ער פלעגט אסאך וויינען צו השי"ת, יעדע זאך וואס ער האט געוואלט האט ער געבעטן פון השי"ת און געוויינט, אנהייב האט ער נישט פארשטאנען לערנען נישט משניות נישט גמרא, האט ער זייער געוויינט און געבעטן פון השי"ת ער זאל עס פארשטיין, האט איהםאים השי"ת געהאלפן, אזוי איז געווען מיט טיעפע סודות קבלה ער האט אסאך געבעטן ביז השי"ת האט איהםאים געהאלפן.

ר' נחמן האט בר מצוה געהאט ר"ח ניסן [[ה'תקמ"ה]] שבת פרשת ויקרא, פרשת החודש, אויף דעם שבת איז געווען ביי איהםאים זיין פעטער דער [[דגל מחנה אפרים]] און האט איהםאים געזאגט מוסר און געמוטיגט אין עבודת ה', ער האט איהםאים דערמאנט דעם פסוק ה' אמר אלי בני אתה אני היום ילדתיך, און נאכגעזאגט דעם זוה"ק אז דאס גייט ארויף ווען איינער ווערט בר מצוה. ר' נחמן האט זייער געליבט א גאנץ לעבן די טייערע רייד פון זיין פעטער.

נעבן דעם דארף אויסיאטין געפינט זיך סמילע, דארט ליגט דער צדיק ר' [[ישעיה מיאנוב]] א תלמיד פון בעל שם טוב, דער מחבר פון דעם וואנדערליכן ספר [[צוואות הריב"ש]], ר' נחמן פלעגט אויך דאן פארן אויף זיין קבר און איהםאים געמאכט א שליח צו זיין זיידעם דעם בעל טוב ער זאל איהםאים פרעגן זאכן, אויך פלעגט ער איהםאים מאכן א שליח צו זיין אנדערע זיידן פון ארץ ישראל ר' נחמן מוראדענקער.

אינעם טאג פון די חתונה פאר די חופה איז ר' נחמן ארויס אין שטעטל, און געזוכט א חבר וואס זאל מיט איהםאים דינען השי"ת, ער האט אנהגעטראפן א יונגער בחור אזוי אלט ווי ער, ער האט געהייסן שמעון. דער ר' [[שמעון תלמיד ר' נחמן מברסלב]], איז געווען זיין ערשטער תלמיד.

במשך די אלע יאהר פון דרייצען ביז אכצען יאהר האט ער נאך מער עוסק געווען אין זיינע עבודת, ספעציעל אין התבודדות וואס איז געווען ממש זיין לעבן, ער פלעגט ארויספארן אויסערן שטאט אינמיטן נאכט און פארברענגן דארט א גאנצע נאכט און געשריגן צו השי"ת. ער פלעגט נעמען א פערד פון זיין שווער און געריטן דערויף ביז אינמיטן וואלד, ער האט צוגעבינדען דעם פערד צו א בוים און עוסק געווען א גאנצע טאג און נאכט אין עבודת ה'. צומאל האט זיך געמאכט דער פערד האט זיך אפגעריסן פונעם בוים און איז אליין אהיימגעלאפן, מען האט געמיינט אז עס האט חלילה עפעס פאסירט מיט איהםאים, אבער ער האט זיך נישט צוטוען געמאכט דערפון.

ער האט זיך קיינמאל נישט געריבן און געקראצט זיין קערפער. אויך די מדה פון כעס איז ער געווען אינגאנצן אויסגעארבעט, ער איז געווען א גוטער מענטש און האט נישט געהאט קיין שום קפידה און כעס אויף קיינעם, אפילו איינער האט אים געטועהןגעטון אסאך שלעכטץ האט ער גארנישט געהאט אויף יענעם קיין טענות, ער האט געזאגט אז בשלימות האט ער זוכה געווען דערצו דורך די הייליגקייט פון ארץ ישראל (עיין ליקו"מ ח"א סי' קנ"ה).

ר' נחמן איז געווען זייער גרויס אינעם ענין פון פדיון נפש ער האט זיך בארימעט אז ער איז פון די איינציגע צדיקים וואס קענען מאכן א פדיון נפש, ער קען ממתיק זיין אלע סארט דינים פון א מענטש, ער שיקן שילוחים צו די הויכע וועלטן און פארדרייען אלעס ביז עס ווערט גוט, ער האט אמאל געזאגט ער קען מאכן אזא סארט פדיון נפש וואס דער כהן גדול האט געמאכט ביים שיקן דעם [[שעיר המשתלח]]. ווען מען קומט צו איהםאים מען איז מזכיר א צרה, שפריט ער די צער און יסורים פונעם קראנקער פונקט ווי דער קראנקער זעלבסט, ער שפירט עס אפילו מער ווי דער קראנקער מענשט זעלבסט.

געווען אמאל וואס איינער האט איהםאים געזאגט רבי פראגעסט נישט פון מיר, זאגט איהםאים ר' נחמן: ווי קען איך פארגעסן פון אייך יעדער האט א ספציעלער פלאץ ביי מיר אין הארץ.

אין יענע צייטן האט שוין ר' נחמן געהאט אסאך תלמידים און חסידים וואס האבן שוין יא באגריפן עפעס פון איהםאים צווישן זיי איז געווען דער טירהאוויצער מגיד [[ר' יקותיאל לאנדא מטירהאוויצא]].

ר' נחמן האט געוואוינט אין הוסיאטין ביי זיין שווער ביז זיין שווער האט חתונה געהאט צום צווייטן מאהל, אין יאהר [[ה'תקנ"א]], האט זיך ר' נחמן געצויגן קיין נעבן מעדוועדיווקע א שטעטל נעבן הוסיאטין, צוביסלעך איז ער געווארן אלס מער און מער באקאנט, די מאסן מענטשן זענען זייער נתפעל געווארן פון זיין קלוגשאפט, ערהליכקייט, און ספעציעל פון זיין וועג וויאזוי ער האט געלערנט וויאזוי צו דינען השי"ת, עס האבן זיך אין ממעדוועדיווקא צוזאמען גענומען די דארפס לייט און מען אפגעמאכט איהםאים צו געבן יעדע וואך א רענדעל ער זאל דארט זיך אויפמאכן זיין רבי'שע הויף און פראוועןן. אויך אין מעדוועדיווקא איז דערנענטערט געווארן צו איהםאים אסאך גרויסע לייט פון זיינע חסידים, ווי ר' נחמן'ס ברודער [[יחיאל ב"ר שמחה|יחיאל]], אויך די ברעסלעבר חסידים וואס האבן געוואוינט אין [[דאשיעוו]] ר' [[חייקל חזן]], ר' [[יודל ממעדווידעווקא]], ר' [[שמואל אייזיק מדאשיב]], ר' [[דוב מטשעהרין]], אויך דער ברעסלבער רב ר' [[אהרן מברסלב]], אויך דער ערשטער תורה שרייבער פון ר' נחמן איז דעמאלטס געווארן נאנט צו איהםאים דער חסיד [[אברהם פעטערבורגער]].

ר' נחמן איז באוואוסט געווארן אין מעדווידעבווקא אלס גרויסער פועל ישועות, און יודען פלעגט קומען בעטן פון איהםאים ער זאל בעטן ביי איהםאים פאר גאט, און זאל מאכן פדיון נפש פאר זיי. אבער פון די אנדערע זייט זענען אויך געווארן מתנגדים און קריגער'ס אויף ר' נחמן זיין נייער וועג אין דינען השי"ת, עס איז געווען אמאל וואס מען האט געזונגען ביין זיין טיש דעם מזמור לולי ה' שהיה לנו (תהלים קכד) אסאך מאל, דערנאך האט ר' נחמן געזאגט זיינע חסידים "איהר זענט נאך אלץ נישט מיינע חסידים, עס וועט קומען אמאל א צייט וואס דער גאנצע עולם וועט אויף שטיין אויף מיר און קריגן, דעמאלטס ווער עס וועט זיך שטארקן און בלייבן ביי מיר דער וועט ווערן פארעכנט ווי מיינט אמת'ע לייט", אבער אין פאקט האט ר' נחמן דארט געהאט אסאך חסידים און ידידים און זיינע אלע שונאים זענען זיך צופאלן אין גארניט געקענט טוהן.

אויך דא האט ר' נחמן אסאך געפאסט און געהארעוועט, קיינער האט נישט געוואוסט דערפון אפילו זיין ווייב, נאר זיין שמש, און זיין נאנטער מענטש ר' [[חייקל חזן]]. ער פלעגט זיך פיהרן אז די עסן וואס זיין ווייב פלעגט שיקן צו איהםאים דורך שמש, האט ער געהייסן דער שמש זאל עס אויפעסן.

ווען ר' נחמן איז צוריק געקומען פון חמעלניק, פון דער חתונה פון זיין טאכטער איז ער גלייך געפארן קיין [[זלאטיפאלי]], דאס איז א שטעטל אין אוקריינא וואס איז זייער נאנט צו דעם שטעטל [[שפאליע]], עס טיילט אפ צווישן זיי אכט און צוואנציג קילאמעטער, ער איז אנגעקומען פלוצלונג ער האט פאר קיינעם נישט געמאלדן אז ער וויל זיך דארט באזעצן, ער האט דארט געדוגנען א דירה, געווען איז דאס זומער אין יאהר [[תק"ס]]. אבער די שטאט מענטשן האבן איהםאים אויפגענומען זייער בכבוד. אויף [[ראש השנה]] שנת [[ה'תקס"א]] זענען געקומען אסאך חסידים, ווייל ר' נחמן האט זייער געפרעדיגט אז מען זאל קומען צו איהםאים אויף ראש השנה, די שטאט מענטשן האבן פארבעטן ר' נחמן ער זאל קומען דאווענען אין שטאטישע שוהל, ווייל דארט איז דא א ברייט פלאץ, זיי האבן איהםאים איבערגעגעבן אלע כיבודים, אלע בעלי תפלות און בעלי תוקעים אלעס זאל ר' נחמן מיט זיינע חסידים פיהרן, ר' נחמן האט געזאגט אויף ראש השנה די תורה ויתן עוז למלכו וירים קרן משיחו (די הפטורה פון דעם ערשטן טאג ראש השנה), די תורה איז געדרוקט אין [[ליקוטי מוהר"ן]] ח"א סי' ע"ח.

אין דעם שטאט זלאטיפאלי האט זיך צופלאקערט א מחלוקה אויף ר' נחמן, נעבן די שטאט איז געווען די שטאט שפאליא, ווי דער שפאליער זיידע איז געווען, עס איז געווען עטליכע מעשיות צווישן די צוויי רבי'ס, קודם זענען זיי געווען נאנטע חברים, אבער אזוי ווי ר' נחמן מיטן שפאליער זיידע זענען נישט דורך געקומען מיט אסאך זאכן האט זיך צופלאקרט א מחלוקה, גראד נאך סוכות איז דער שפאליער זיידע ארום געפארן צו אסאך רבי'ס אין דעם געגענט און האט פארלאנגט זיי זאלן מיט שטיין מיט איהםאים קעגן ר' נחמן, אבער קיין איינער פון די רבי'ס פון אוקריינא איז נישט מיטגעשטאנען מיט איהםאים, עס ווערט דערמאנט אין חיי מוהר"ן (סי' קי"ד) אז די גרויסע רביים אין יענע צייט האבן זיך געשטעלט אויף די זייט פון ר' נחמן, זיי האבן נישט דערלאזט אז דער שפאליער זיידע זאל זיך קרוגן מיט איהםאים, אזוי שטייט אויך אין אנדערע ספרים.

ר' נחמן רעדט אסאך ארום אין זיינע ספרים וואס פאר א גוטע זאך עס קומט ארויס אויף א מענטש ווען מען קרוגט אויף איהםאים, ספעציעל ווען מען פארשעמט איהםאים און ער ענטפערט נישט צוריק, ער לאזט יענעם זיין גרעגעט און זיך קריגן, ער רופט עס אהן "שישמע בזיונו ידום וישתוק" (ח"א סי' ו') מען הערט ווי מען קרוגט אויף איהםאים מען פארשעמט איהםאים און ער שווייגט, אין א פלאץ זאגט ער מען זאל זיין ווי דער ערד, ונפשי כעפר לכל תהיה, אזוי ווי דער ערד מען טרעט אויף איהםאים מען פארשעמט איהםאים, דאך גוט זיך ארויס גוטע זיסע עסן פארן מענשט אזוי דארף יעדער נאכגעבן זיינע מתנגדים.

כאטש עס איז געווען א גרויסע פייער פון קריגעריי אויף ר' נחמן, האט ער זיך נישט דערפון דערשראקן, אויך זיינע צוגעבונדענע חסידים און תלמידים זענען געבליבן שטארק געבונדן צו איהםאים, זיי פלעגן פארן צו איהםאים קיין זלאטיפאלי אויף די באשטימטע צייטן אויף שבועות, ראש השנה, שבת חנוכה, און ר' נחמן האט געזאגט אינטרעסאנטע תורות דאן {געדרוקט אין זיין ספר [[ליקוטי מוהר"ן]] ח"א סי' ב', וסי' ד' וסי' ט"ו, סי' ל"ה, וסי' רמ"א, ח"ב סי' ס"ב, ושיחות הר"ן סי' צ"ו, ועוד).

אין זלאטיפאלי אין יאר תקס"א שבועות האט ר' נחמן געזאגט די וואונדערליכע תורה וואס איז געדרוקט אין זיין ספר [[ליקוטי מוהר"ן]] ח"א סי' ד', און האט אויך פארציילט א אינטערעסאנטע מעשה וואס האט א שייכות צום ענין פון זאגן ווידוי דברים פארן צדיק וואו עס שטייט און סוף פונעם ספר [[חיי מוהר"ן]]. פון דאן און ווייטער פלעגן אסאך ברסלעבער חסידים זאגן ווידוי און פארציילן זייערע עבירות פאר ר' נחמן, ר' נחמן האט זיי געגעבן תיקונים און זיי געזאגט פונקטליך וויאזוי יעדער עקסעטר זאל זיך פיהרן לויט זיינע עבירות און שלעכטע מעשים, די וועלט האט דאן אנגעהובין צו רופן די ברעסלע חסידים '''"די וויודי'ניקעס"''', און אין יענע צייט און דורך די הנהגה פון זאגן ווידוי פאר ר' נחמן איז דערנענטערעט געווארן צו איהםאים נאך א תלמיד ר' [[יצחק דער איידעם פון טירהוויצער מגיד]].

דער צדיק ר' [[ברוך ממזעבוז]] איז געווען א פעטער פון ר' נחמן, עס האט איהםאים זייער וויי געטוהן פאר וואס מען רודפ'ט זיין שוועסער קינד ר' נחמן, האט ער געשריבן בריוו צו די רייכע לייט פון ברסלב, [[אברהם פייעס]] און [[משה חינקיס]], און זיי פארגעשלאגן זיי זאלן רופען צו זיך אין זייער שטאט דעם צדיק ר' נחמן, זיי זענען ארובער געגאנגען צו ר' נחמן און איהםאים פארבעטן צו קומען וואונעןוואוינען קיין ברסלב, [[משה חינקיס]] האט צוגעזאגט צו געבן פאר ר' נחמן יעדער וואך א רענדל, אזוי איז טאקע געווען ר' נחמן האט זיך געצויגן פון זלאטיפאלי קיין [[בראסלעוו|ברסלב]].

ר' נחמן איז געווען א אייגענארטיגע רבי, אנדערש ווי אנדערע רביים אין זיינער צייט, איינע פון די זאכן איז געווען אז ער פלעגט ארום רעדן זייער אסאך פון עבודת ה', וויאזוי צו דינען השי"ת, וויאזוי אנטלויפן פון דער וועלט, און אז עס איז נישט דא קיין אנדער תכלית נאר עבודת ה', חוץ דעם איז אלעס נארישקייטן, הבל הבלים, דערמיט האט ער ארייןגעצויגן אין זיינע חסידים א פייער און א גלוסטעניש צו השי"ת מען זאל אלעס אפלאזן נאר נאכלויפן דעם אייבערשטעןאייבערשטן.

ווען איינער פון זיינע תלמידים איז געקומען און געבעטן דעם רבי'ן זאל מתפלל זיין פאר איהםאים אויף פרנסה, פלעגט ר' נחמן זאגן: איך ווייס נישט ווי איהר האט א הארץ מיט צו מישן מיט אזעלכע זאכן ווי פרנסה, איך בין פארנומען מיט זייער וויכטיגע זאכן, ווייל ביי אייך אין הארץ איז א מדבר שממה, עס איז דארט וויסט די שכינה און דער קדושה איז נישט דארט, איך פלאג זיך איך טרעפ וועגן וויאזוי צו גרייטן אייערע מוחות און אייערע הערצער עס זאל דארט ווערן א וואונג פאר די שכינה, וויפיל דארף איך זיך פלאגן דערצו, און איהר קומט מיך פארדרייען די קאפ מיט די זאכן ?.

ר' נחמן פלעגט אייביג רעדן בלויז פון עבודת ה', דער סדר ביי זיינע פארברעגנן איז געווען אז מען האט איהםאים פארציילט אלע סארט נייעס וואס עס טיט זיך אויף דער וועלט, ר' נחמן פלעגט אייביג פרעגן: וואס איז עפעס נייעס, פארציילט מיר, די חסידים האבן פארציילט אלעס וואס זיי ווייסן, אפילו די פאליטיק צווישן גרויסע קעניגרייכען און מלחמות אויף דער ווועלט אלעס האט מען פארציילט פאר ר' נחמן, ר' נחמן האט דאס אויסגעהערט און דערפון געמאכט א שמועס פון עבודת ה', ביז אלע סארט שמועסן איז דערפון געווארן א וועג וויאזוי מען דארף דינען השי"ת.

ר' נחמן האט נישט געהאלטן פון חומרות יתירות דאס הייסט מחמיר זיין מער ווי די הלכה פארלאנגט, ער פלעגט חזר'ן דעם מאמר וחי בהם ולא שימות בהם, די תורה איז געגעבן מען זאל לעבן נישט מען זאל זיך פייניגען און שטארבן דערמיט, ער האט פארציילט אז אין זיינע יונגעט יאהרן פלעגט ער זייער מחמיר זיין, ספעציעל אויף פסח האט ער געהאט פארשידענע חומרות, איינמאהל האט ער געוואלט שעפן וואסער אויף א גאנץ פסח, ווייל ער האט חושש געווען אז מען ווארפט אריין ברויט אין די ברינעם און עס וועט איהםאים אויסקומען צו עסן חמץ, אזוי ווייט אז ער האט געוואלט אוועק פארן ווי מען קען טרעפן א ריינעם קוואל און דארט זיין אויף פסח. אבער צום סוף האט ער זייער גע'חוזק'ט פון די וואס זענען מחמיר (ליקו"מ ח"ב סי' מ"ד, שיחות הר"ן סי' רל"ה. אויך וועט עס ברענט א פייער אין שבת, האט ר' נחמן געזאגט מען דארף זייער מקיל זיין, אויב מען טרעפט איין פוסק וואס די הלכה בלייבט ווי איהםאים און איז מקיל, דארף מען מקיל זיין (חיי מוהר"ן). אויך האט ער נישט געהאלטן די וואס זענען מחמיר אין נקיות, זיי זיצען אין בית הכבוד ביז זיי האלטן זיי זענען אינגאנצען ריין, זיי קענען קומען צו סכנה רח"ל (שיחות הר"ן).

ביי ר' נחמן פארנעמט זייער א גרויסע ארט צו זיין ביי איהםאים אויף ראש השנה, אין זיינע ספרים ליקוטי מוהר"ן איז געדרוקט אהנע שיער מאהל תורות און מאמרים וואס ער האט ארום גערעדט צו זיין ביים צדיק אויף ראש השנה, (זעה ליקוטי מוהר"ן ח"א סי' ס"א, וסי' רי"א, וח"ב סי' ה' וסי' מ').

עס איז אנגענומען צווישן די ברסלבער חסידים, אז ר' נחמן האט משיג געווען דעם ענין פון קומען צו איהםאים אויף ראש השנה, אין יאהר [[ה'תקנ"ח]], ווען ער איז אנגעקומען אויף חיפה אין ארץ ישראל, געווען איז דאס פונקט ערב ראש השנה, אין די ערשטע מעריב אין ארץ ישראל האט ער געדאוונעט ראש השנה.

שנת [[ה'תקמ"ז]] ניין יאהר נאך דער חתונה איז איהםאים געבוירן געווארן זיין עלטסע טאכטער [[אדל די טאכטער פון ר' נחמן מברסלב|אדל]], זי האט געהייסן אדל נאך איר באבע, די מאמע פון [[פייגא דאס אייניקל פון בעש"ט|פייגא]]. אין יאהר [[ה'תק"ן]] איז געבוירן געווארן זיין צווייטע טאכטער [[שרה די טאכטער פון ר' נחמן מברסלב|שרה]]. אין יאהר [[ה'תקנ"א]] איז געבוירן געווארן זיין דריטע טאכטער [[מרים די טאכטער פון ר' נחמן מברסלב|מרים]]. עס איז וואס זאגן אז זי האט געהייסן מרים נאך איר באבע (איר מאמעס מאמע וואס האט געהייסן מרים).{{הערה|''פעולות הצדיק'' אות קכ"ב}} נאכדעם איז געבוירן פייגא, אבער זי איז אוועק יונגערהייט. זיין יונגסטע טאכטער איז געווען [[חיה די טאכטער פון ר' נחמן מברסלב|חיה]].

== דאס געבונדענקייט פון די תלמידים צו איהםאים ==

מחלוקת אויף ברסלב'ער חסידים איז געווען אלע דורות, ביי די ברסלבער זענען דא ספעציעלע תורות און מאמרים צוליב מחלוקת, עס איז ממש א חלק פון זייער חסידות, אז מען קריגט אויף זיי און זיי לעבן איבער, עס ווערט פארציילט אז בשעת די ברית פון ר' נחמן איז אנוועזנד געווען זיין פעטער ר' [[ברוך ממזעבוז]], האט איהםאים זיין שוועסטער פיגא די מאמע פון ר' נחמן געבעטן וואונטש אן מען זאל נישט קריגן אויף איהםאים, האט ר' ברוך געזאגט פיגעלע דאס קען נישט זיין, עס איז פאר פאלן מען מוז רקיגן אויף איהםאים.