אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "חורבן אייראפע"

דער חורבן האט פאסירט אין יעדן ארט וואו די דייטשע אינוואזיע איז צועקומען, כולל צפון אפריקע. די ציל פון די נאציס איז געווען פארטיליקן יעדן ייד, לויט זייער דעפיניציע, אויך אזעלכע וואס זענען האלב־יידן (וואס לויט דער הלכה זענען נישט קיין יידן), און אויך יידן וואס האבן זיך [[שמד|גע׳שמד׳ט]]. אין אנהייב האבן זיי געשאסן די קרבנות אריין אין גרובן. ביסלעכווייז האבן זיי אויפגעשטעלט אן עקספלאטאציע אין טויטונג אדמיניסטראציע וואס האט איינגעשלאסן די געטאס, ארבעטס לאגערן און [[קאנצענטראציע לאגער|טויט לאגערן]]. אן אויסקום פון דער תקופה פונעם חורבן איז געווען די ליקווידאציע פון גאר א סאך יידישע קהילות וואס האבן עקזיסטירט און געבליט אין דער ברייט און דער לענג פון [[צענטראל-אייראפע|צענטראל-]] און [[מזרח-אייראפע]]. דער איינפלוס פונעם חורבן אויף די יידישע געמיינדעס אין אייראפע איז געווען קאטאסטראפיש און אומפארענדערלעך. די נומערישע אויסראטונג פון די יידן, צוזאמען מיט דער פארטיליקונג פון די יידישע צענטערס פון גייסטליכקייט און קולטור אין דעם געשפרייט צווישן צענטראל-רוסלאנד און האלאנד און פראנקרייך אין מערב, און טריפאלי אין דרום, האט צעהאקט דעם המשך פון דער יידישער טראדיציע וואס איז געווארן וואס איז געוועבט געווארן דורכאויס הונדערטער הונדערטער יארן. נאך דער מלחמה איז אריבער דער צענטער פון יידיש לעבן פון אייראפע קיין [[ישראל]] און [[צפון אמעריקע]].

 

[[טעקע:Bundesarchiv Bild 183-N0827-318, KZ Auschwitz, Ankunft ungarischer Juden.jpg|קליין|250px|יידישע פרויען און קינדער פון אונגארן ביים באן פעראן אין אוישוויץ, מיי 1944]]

 

 

== פאזעס פונעם חורבן ==

 

== אידישקייט נאכן חורבן ==

דאס יידיש פאלק האט זיך געטיילט איבער די פראגעס אין פארשידענע מיינונגען און אזוי אנטוויקלט געווארן אין באזונדערע גרופעס:

 

* אסאך [[אידן]], (ספעציעל אזעלכע וואס פאר דעם חורבן איירופע איז זייער [[יידישקייט]] שוין געווען שטארק אפגעשוואכט), האבן צוליב דעם חורבן איירופע זיך גענצליך דערווייטערט פון יעדע אנערקענונג מיט דאס יידישע פאלק, און פראבירט ווי ווייט מעגליך זיך צו אסימילירן מיט די אלגעמיינע מאסן באפעלקערונג. די פראגע איבער רעליגיע האט זיי נישט געארט. דאס אייגן לאנד, ס'האט מיט זיי פערזענליך גארנישט. פארקערט, זאלן די דורות נישט וויסן און נישט נוצן מער דעם אידישן אידענטיטעט וואס האט זיי געברענגט אזויפיל צרות און פיין.

 

* פארשטארקערן דאס נאציאנאליזם פון אידישן פאלק געבויט אויף אן אייגן לאנד, אייגן שפראך, און אייגן קולטור, אויסמעקנדיג דערביי [[גאט]] און [[רעליגיע]] פון דינען א טייל אינעם אידישן אדענטיטעט. די אידעאלאגיע איז שוין פון פריער געווען ברייט פארשפרייט דורך די ציוניסטישע ארגאניזאציע, אבער נאכן חורבן אייראפע האט עס באקומען א שטארקן מאמענטום, סיי מיטן געלענגענהייט צו גרינדן אן אייגן לאנד מיטן צושטימונג פון די פעלקער, און סיי דורך די געליטענע וועלכע האבן אלס רעזולטאט פונעם חורבן אנגעהויבן צו שפילן ברוגז מיט גאט אבער דאך האט זייער געוויסן נישט געלאזט זיך אינגאנצן אפרייסן פון אידישן פאלק, האבן זיי געזען אין דעם געדאנק פון אן אייגן לאנד א דאפעלטע לעזונג, קיין רעליגיע, און דאך אן אייגן פאלק אן קיין אסימילאציע.

 

* א פאלק העכער ווי אלע פעלקער, א פאלק וואס די [[תורה]] איז זייער וועגווייזער, א פאלק וואס איז איינס מיט איר גאט און איר רעליגיע. די וואס זענען געבליבן געטריי צו גאט האבן די פראגע '<nowiki/>''ווי איז גאט געווען ביים חורבן אייראפע''' נישט געשטעלט. נאר פארקערט, זיי האבן געזען און זעען ווייטער אין דעם חורבן אייראפע, דאס וואס די [[תורה]] ווארנט אידישע קינדער ווי אזוי ס'וועט אויסזעהן ווען זיי וועלן נאכלאזן פון זייער יידישקייט. זיי האבן פארשטאנען אז עס איז מקויים געווארן דאס וואס [[משה רבינו]] האט געשריבן אין דער תורה אין נאמען פון גאט טויזנטער יארן פריער: ''"וחרה אפי בו ביום ההוא ועזבתים והסתרתי פני מהם והיה לאכל ומצאהו רעות רבות וצרות '''ואמר ביום ההוא הלא על כי אין אלהי בקרבי מצאוני הרעות האלה''' '''ואנכי אסתיר פני ביום ההוא'''"''. ביי זיי האט דער גרינדונג פונעם אייגן לאנד נישט קיין סאך אויסגעמאכט, ווייל אפגעזען צו אין יעצטיגן מצב איז יא דא א לאנד צו נישט, זענען זיי געטריי צו גאט און צו זיין תורה.

 

* Dean, Martin: ''Robbing the Jews - The Confiscation of Jewish Property in the Holocaust, 1935 - 1945'', Cambridge University Press, 2008. {{לינקשפראך|ענגליש}}

 

{{רעפליסטע}}