אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "אטאם"

אינהאַלט אויסגעמעקט אינהאַלט צוגעלייגט
אין תקציר עריכה
נאך געשיכטע
שורה 9:
 
== געשיכטע פון אטאמישע טעאריע ==
דער דעה (ס'איז נאך נישט געווען א [[טעאריע|וויסנשאפטליכער טעאריע]] לויט דער מאדערנער באדייטונג) אז מאטעריע באשטייט זיך פון אומטיילבאר יחידים איז גאר אן אלטער און האט זיך דערשיינט אין די אור-אלטע סיוויליזאציעס פון גריכענלאנד און אינדיען. אין דער אמאליגער גריכישער שפראך מיינט דאס ווארט אטאמאס "אומטיילבאר." די [[פילאסאף]] [[דעמאקריטוס|דעמאָקריטוס]] האט שטארק געהאלטן פון אן מין אטאמישע טעאריע און עפיקורוס האט דאס שפעטער פארבעסערט אוןאויך צעשפרייט. אין [[מיטל אלטער|מיטל-אלטער]] איז זייער דעה פון אטאמיסם פארשוואונן געווארן פון [[מערב-אייראפע]] אבער האט איבערגעלעבט ביי עטליכע [[איסלאמישע]] [[פילאסאף|פילאסאפן]].
 
אין פערצנטן יארהונדרעט איז אנפלעקט געווארן פונדאסניי עטליכע ביכער וואס באהאנדלנן זיך מיט אטאמיסם, אבער די דעה איז געווען צו פיל איינגענומען מיט די דעות פון עפיקורותעפיקורוס און דעריבער האט מען זיי געהאלטן פאר [[אפיקורסות]] (לויטן קריסליכער געמיין). פונדעסוועגן איז עס אנגענומען געווארן מיט עטליכע שינוים ביי דערא טייל פון די שפעטערדיקע וויסנשאפטליכערוויסנשאפטליכע קהילה ובתוכם [[אייזיק ניוטאן]] און [[ראבערט בוילבאָיל|ראָבערט באָיל]].
 
אין אנהייב ניינצנטן יארהונדערט האט [[דזשאן דאלטאן|דזשאן דאלטאָן]] גענוצט די אטאמישע דעה כדי מסביר צו זיין פארוואס עלעמענטן שטענדיק ווירקן זיך אין פראפארציעספראָפאָרציעס פון [[גאנצע צאל|גאנצע צאלן]]. למשל ס'געפינט זיך צוויי סארטן [[בלעכזויער|בלעכזויערקייטן]]: איינער איז 88.1% [[בלעך]] און 11.9% [[זויערשטאף]] דער צווייטער איז 78.7% בלעך און 21.3% זויערשטאף. דאס מיינט אז ווען מברענט 100 גראם בלעך וועט זיך צוזאמענבונדן אי מיט 13.5 ג. אי מיט 27 ג. זויערשטאף. די פראפארציע פון אט די צוויי נומערס איז 1:2. אזוי געפינט מען אין אלגעמיין און עס איז אנגענומען אלץ חוק אין כעמיע אונטערן נאמען [[חוק פון פילפאך פראפארציעס|חוק פון פילפאך פראָפאָרציעס]] אדער דאלטאןס חוק<ref>Andrew G. van Melsen (1952) From Atomos to Atom. Mineola NY: Dover Publications ISBN 978-0-486-49584-2</ref>. נאכדעם איז די אטאמישע טעאריע ברייט אנגענומען געווארן אין וויסנשאפטלעכער וועלט וואו מ'האט גענומען קלערען וועלכע [[פעריאדישע טאבעלע|עלעמענטן]] זענען פאראן און וואס די איז דער שייכות צווישן זיי.
 
== ענטדעקונג פון דעם עלעקטראן ==
דער פיזיקער [[דזשאסעף דזשאן טאמפסאן|דזשאסעף דזש. טאמפסאן]] האט געמאסטעט די מאסע פון [[קאטאדשטראלן]] און באווייזט אז זיי זענען יחידים אבער זיי זענען געווען 1800 מאל לייכטער פון דער לייכסטע אטאם [[וואסערשטאף]].
דער פיזיקער [[דזשאסעף דזשאן טאמפסאן|דזשאָסעף דזש. טאָמפסאָן]] האט געמאסטעט די מאסע פון [[קאטאדשטראלן|קאטאָדשטראלן]] און דורכדעם באווייזט אז חאטש זיי זענען יחידים, זענען זיי 1800 מאל לייכטער פון דער לייכסטע אטאם [[וואסערשטאף]]. ער האט אויך באוויזן אז זיי זענען דאס זעלבע ווי יחידים וואס טיילען זיך אראפ פון [[פאטאעלעקטרישע דערשיינונג|פאטאעלעקטרישע]] און [[ראדיאאקטיוויטעט|ראדיאָאקטיווע]] מאטעריען. מ'האט באלד ערקענט אז אט די עלעקטראנען טראגן שטראם אין מעטאלן און איינהאלטן די נעגאטיווע לאדונג פון אטאמען. אין יאר 1906 האט טאמפסאן געקריגן די [[נאבעל פריז]] פאר דעם דאזיקן ארבעט. אזוי האט ער איבערגעקערט די פאלשע מיינונג אז אטאמען זענען אומטיילבאר. ער האט אויך פאלש געמיינט אז די עלעקטראנען זענען צעשפרייט דורכאויס די אטאם אין א גלייכפערמיגע ים פון פאסיטיווער לאדונג. די מיינונג האט געהייסט דער פלוימענקוגעלמאדעל.
 
אמאל האט מען געמיינט אז דאס איז דער קלענסטער באשטאנדטייל פון אלעם, למעשה נאכדעם האט מען אויסגעטראפן וויאזוי צו באפרייען די עלעקטראנען און צו שפאלטן און פארגרעסערן די אטאמקערנען דורך [[יאדער-שפאלטונג]] און [[יאדער-פלוס]].
גענומען פֿון "https://yi.wikipedia.org/wiki/אטאם"