אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "אטאם"

אינהאַלט אויסגעמעקט אינהאַלט צוגעלייגט
געענדערט א פאר גרייזן
מער פרטים - מאסע נומער און אטאמישע נומער
שורה 1:
[[טעקע:Atomstructure.gif|לינקס|אטאם סטרוקטור]]
אן '''אטאם''' איז דער קלענסטער באשטאנדטייל פון געוויינטליכער [[מאטעריאל]] וואס איז אומטיילבאר אין כעמישע רעאקציע. יעדער [[סאלידער קערפער]], [[פליסיקייט|פליסיגקייט]], [[גאז]] און [[פלאזמע]] באשטייט זיך פון נעאוטראלע אדער [[יאנען|יאניזירטע]] אטאמען. אטאמען זענען זייער קליין. דער טיפישע גרויס פון אן אטאם איז 100 [[מעטער|פיקאמעטער]]. מ'קאן ריכטיג נישט בארשרייבן די [[באוועגונג|בעוועגונגן]] און [[אייגנטום|אייגנטומען]] פון זאכן אויף אזא קליין שאל מיט [[קלאסישע מעכאניק|קלאסישע פיזיק]] און מ'דארף נוצן [[קוואנטן-מעכאניק|קוואנט]]<nowiki/>ן-פיזיק כדי צו פארשטיין און פאראויסזאגן זייער אויפפירונגן.
'''אטאם''' איז דער קלענסטער באשטאנדטייל פון מאטריאל וואס איז אומטיילבאר אין כעמישע רעאקציע. עס באשטייט פון "[[נייטראן|נייטראנען]]" און "[[פראטאן|פראטאנען]]" וואס זענען פערבונדען דורך די [[שטארקע קראפט|שטארקע נוקלעארע קראפט]] אינעם [[אטאמקערן]]. ארום די אטאםקערן איז פאראן [[עלעקטראן|עלעקטראנען]] וועלכע זענען געבונדן דערצו דורכן [[עלעקטריע|עלעקטרישע קראפט]]. אין דער אפגעשלאגענע בילד פון [[ניעלס באהר]] דרייען זיי ארום ווי פלאנעטן אין א "[[זון סיסטעם]]", אבער שפעטער איז געוואר געווארן דורן [[ווערנער הייזנבערג|הייזענבערגס]] [[אומזיכערקייט פרינציפ]] אז מ'קאן נישט פארשטעלען בשום אופן די בעוועגונג פון אן עלעקטראן מיט א שטעג אין פלאץ און צייט, און די טבע פון זאכען אויף אזא קליינע סקאלע קאן באשרייבט ווערן נאר אין דער לשון פון [[ווארשיינליכקייט]].
 
יעדער אטאם באשטייט פון אן [[אטאמקערן]] און א צאל [[עלעקטראן|עלעקטראנען]] וועלכע זענען פערבונדן צום אטאמקערן דורכן [[עלעקטראמאגנעטיזם|עלעקראמאגנעטישע קראפט]]. דער אטאמקערן באשטייט זיך פון א צאל [[פראטאן|פראטאנען]] און [[נייטראן|נייטראנען]]. [[וואסערשטאף]] איז דער איינציגער אטאם וואס האט קיין [[נייטראן|נייטראנען]] אין אירע אטאמקערן. [[פראטאן|פראטאנען]] און [[נייטראן|נייטראנען]] זיינען ביידע גערופען [[נעאוקלאן|נעאוקלאנען]] און זייער מאסע איז בארך א טויזענד מאל גרעסער ווי די מאסע פון אן עלעקטראן. פראטאנען האבן א פאזיטיווער עלעקטרישע לאדונג, עלעקטראנען האבן א נעגאטיווער לאדונג און נעאוטראלע האבן נישט קיין לאדונג ווי זייער נאמען באדייט. דערפאר האט די אטאמקערן א טבע ציען צו זיך אזוי פיל עלעקטראנען ווי זי האט פראטאנען. ווען אט די צאלן זענען גלייך איז די לאדונג פונם אטאם נעאוטראלע. ווען אן אטאם פעלט עלעקטראנען (ד.ה. עלעקטראנען זענען פאראן ווינציגער ווי פראטאנען) הייסט עס א פאסיטיווער [[יאן]] ווייל די סך-הכל איז פאזיטיוו און אזוי אויך פארקערט - ווען עס האט "איבעריקע" עלעקטראנען הייסט עס א נעגאטיווער [[יאן]].
 
די פראטאנען און נעאוטראנען פונם אטאמקערן אליין זענען זיך פערבונדן איינעם צום צווייטן דורך די [[שטארקע קראפט|נוקלעארע קרעפטען]] און דעריבער זענען זיי אין געוויינטליכער פראצעסן נישט צעשיידט. די מאסע פון א נעאוקלאן בארך א טויזענד מאל גרעסער ווי די מאסע פון אן עלעקטראן און דעריבער ווענדט די מאסע פון אן אטאם אויף די צאל נעאוקלאנען וואס רופט זיך אן מאסע-צאל. די כעמישע אייגנטומן ווענדען זיך אויף די עלעקטראמאגנעטישע כחות און דעריבער אויף די צאל פראטאנען אדער אטאמישע צאל וואס באשטימט דער טיפ און נאמען פון דעם אטאם.
 
'''אטאם''' איז דער קלענסטער באשטאנדטייל פון מאטריאל וואס איז אומטיילבאר אין כעמישע רעאקציע. עס באשטייט פון "[[נייטראן|נייטראנען]]" און "[[פראטאן|פראטאנען]]" וואס זענען פערבונדען דורך די [[שטארקע קראפט|שטארקע נוקלעארע קראפט]] אינעם [[אטאמקערן]]. ארום די אטאםקערן איז פאראן [[עלעקטראן|עלעקטראנען]] וועלכע זענען געבונדן דערצו דורכן [[עלעקטריע|עלעקטרישע קראפט]]. אין דער אפגעשלאגענעאפגעשלאגענער בילד פון [[ניעלס באהר]] דרייען זיידי עלעקטראנען ארום דעם אטאמקערן ווי פלאנעטן אין א "[[זון סיסטעם]]", אבער שפעטער איז געוואר געווארן דורן [[ווערנער הייזנבערג|הייזענבערגס]] [[אומזיכערקייט פרינציפ]] אז מ'קאן נישט פארשטעלען בשום אופן די בעוועגונג פון אן עלעקטראן מיט א שטעג אין פלאץ און צייט, און די טבע פון זאכען אויף אזא קליינע סקאלע קאן באשרייבט ווערן נאר אין דער לשון פון [[ווארשיינליכקייט]].
 
אין די אמאליגע גריכישע שפראך מיינט דאס ווארט אטאם "אום'צעטיילבאר." אמאל האט מען געמיינט אז דאס איז דער קלענסטער באשטאנדטייל פון אלעם, למעשה נאכדעם האט מען אויסגעטראפן וויאזוי צו באפרייען די עלעקטראנס און צו שפאלטן און פארגרעסען די אטאמקערנען דורך [[יאדער-שפאלטונג]] און [[יאדער-פלוס]].
גענומען פֿון "https://yi.wikipedia.org/wiki/אטאם"