אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "וויליאמסבורג, ברוקלין"

אינהאַלט אויסגעמעקט אינהאַלט צוגעלייגט
מאין תקציר עריכה
טאַגן: וויזועלער רעדאקטירונג מאביל־רעדאַקטירונג מאביל וועב־רעדאקטירונג
אין תקציר עריכה
שורה 4:
[[טעקע:Willibldg.jpg|קליין|340x340פיקס|א טיפישע ניי-וויליאמסבורגער געביידע]]
[[טעקע:Brooklyn from the Air.jpg|קליין|250x250פיקס|דער וויליאמסבורגער אומגעגנט פון דער הייעך]]
[[טעקע:Navyyard.jpg|קליין|250x250פיקס|דער נעיווי יארד אינדוסטריעלער געגנט וואס גרעניצט זיך מיט וויליאמסבורג]]
'''וויליאַמסבורג''' ([[ענגליש]]: ''Williamsburg'') איז אַ געגנט אין צפון [[ברוקלין]], [[ניו-יאָרק]], צופיסנס פונעם [[וויליאמסבורג בריק]] וואס פירט קיין [[מאנהעטן]]. ער האט א גרויסע געמיינדע פון חרדי'שע יידן.
[[טעקע:Willitznius.jpg|קליין|250x250פיקס|א טאוועל אין גאס וואס רופט צו צניעותדי'גע קליידונג]]
[[טעקע:Satmarwilli.jpg|קליין|250x250פיקס|ר' [[זלמן לייב טייטלבוים]] פון סאטמאר ביי א באגלייטן אויף די וויליאמסבורגער גאסן]]
[[טעקע:1Zelda.jpg|קליין|340x340פיקס|דער באקאנטער וויליאמסבורגער געשעפטסמאן זעלדא פארטראכטערהייט]]
[[טעקע:Williamsb. flag.jpg|קליין|406x406פיקס|ביים פארברענען דעם ציוניסטישן פאן אום פורים נאכמיטאג ביי ליע עוו. קאר. היוז סט.]]
'''וויליאַמסבורג''' ([[ענגליש]]: ''Williamsburg'') איז אַ געגנט אין צפון [[ברוקלין]], [[ניו-יאָרק]], צופיסנס פונעם [[וויליאמסבורג בריק]] וואס פירט קיין [[מאנהעטן]]. ערעס האט א גרויסע געמיינדע פון חרדי'שע יידןאידן.
 
== באפעלקערונג ==
די מערהייט איינוואוינער היינט צו טאג זענען [[חסידחסידות|חסידישע]]ישע [[איד]]ןאידן מערסטנס [[אונגארישער אידנטום|אונגארישע]] אפשטאמיגע וואס האבן זיך אהערגעצויגען אין די יארן נאך דער [[צווייטער וועלט מלחמה]]. אויך וואוינען דארטן א באדייטנדע צאל אפשטאמיגע פון [[פארטא ריקא]], [[שווארצע]] און [[ארטיסטן]].
 
די אידישע באפעלקערונג אין וויליאמסבורג זענען צוטיילט צו א באדייטענדע צאל געמיינדעס. די גרעסטע געמיינדע איז [[סאטמאר (הויף)|סאטמאר]], וואס איז היינט צוטאגס צוטיילט צווישן די צוויי גרויסע פראקציעס, די [[זאליס]] און די [[אהרוניםארונים]]. ווי אויך זענען דא דארטן די גרעסערע קהילות ווי [[פאפא (הויף)|פאפא]], [[וויזשניץ (הויף)|וויזשניץ]], קראלי, [[ספינקא (הויף)|ספינקא]], [[קלויזענבורג]], וויען, נייטרא, [[קראסנא]], [[קהילת צעהלים|צעהלים]], [[קהילת שאפראן|שאפראן]], [[דינוב]], [[סקווירא (הויף)|סקווירא]], [[בעלזא|בעלז]] , [[בעלז-מאכניווקע]] און נאך. טייל פון די האבן אייגענע שולן[[שול]]ן, [[תלמוד תורה]]'ס פאר יונגלעך, בתי חינוך[[שולע]]ס פאר מיידלעך און [[קעמפס]] אין די [[קעטסקילס]] פארן זומער. א טייל האבן אויך אייגענע [[מקוה]]'ס, זאלן, [[מצה בעקערייעןבעקעריי]]ען, און פארשידענע ערליי אינסטיטוציעס וואס פעלט זיך אויס צום אידישן לעבן.
 
עס איז פארהאן א באקאנטער ניגון פון ר' [[יום טוב עהרליך]] אויף זיין [[יידיש נחת (אלבאם)|יידיש נחת קאסעטע]], ווי ער באזינגט די אידישע שטאט וויליאמסבורג אין זיינע צייטן, און לייגט עס אראפ מיט הערליכע פארבעןפארבן, ווי עס ווירבלט אידישקייט אין אלע ווינקלען, תלמודי תורותתורה און ישיבות, אפילו דאקטוירם, לויערס, אלעס איז עהרליך און פרום, די פרויען [[צניעות]]'דיג,. ער פארציילט פון אלע אידישע קהילות וואס עס עקזיסטירן דארט, יעדער לויט זיין מנהג און שורש, און פארגעסט נישט צו פארציילן פון זיין סטאלינער[[סטאלין (הויף)|סטאלינ]]ער ביהמ"ד "און די סטאלינער חסידים שרייען".
 
== וויליאמסבורג אין נומערן ==
שורה 20 ⟵ 25:
== פאליטיק און קאנטראווערסיעס ==
=== ארטיסטן ===
אין משך פון די לעצטע יארן האבן זיך אריינגעצויגן אין די געגנט פון צפון וויליאמסבורג פילע "היפסטערס[[היפסטער]]ס" און "[[ארטיסטן]]", אינגערע לייט פונעם מיטל-העכערן סאציא-עקאנאמישן קלאס. דאס געגנט איז צוליב זיי אדורך א פראצעס פון [[גענטריפיקאציע]], און דאס האט ארויף געברענגט [[ריעל עסטעיט]] פרייזן אין דעם גאנצן געגנד.
 
כאטש פילע פון די בנינים אין די היינט טייערע געגנט געהערן צו חסידים פון וויליאמסבורג, און דער איבערטויש פון דעם געגנט איז געווען פאר זיי לטובה, זענען אבער וויליאמסבורגער איינוואוינער אומצופרידן אויף די אנטוויקלונגען. טייל רופן דאס אן א "מכה" און האלטן אז זיי שאפן א ריזיגן מאראלישע סכנה פאר די חסיד'ישע איינוואוינער.
 
=== עירוב ===
אין תש"ס יארן איז געווען א שערורי' אין וויליאמסבורג מיט אן [[עירוב]] וואס איז געשאפן געווארן קעגן דעםידעם דעת פון רוב רבנים און איינוואוינער פון וויליאמסבורג וואס האלטן אז דאס איז קעגן ערידער הלכה,{{מקור}} און אזוי אויך טענה'ן די סאטמאר'ע אידן אז דאס איז געווען קעגן דעם [[יואל טייטלבוים|סאטמארער רבנירבי]]'סנס מיינונג צוליב וואס וויבאלד עס איז נישטא קיין איין רב וואס האט א כוחכח אויף דער שטאט אלס שטאטס רב, קען מען נישט אויפפאסן אויף דעם עירוב געהעריג, און ווי דער [[סאטמאר (הויף)|סאטמארער]] רב האט זיך אפאר מאל אויסגעדריקט פאר זיינע נאנטע אז אין מאנהעטעןמאנהעטן ווי דער [[רב הכולל]] האט געמאכט אן עירוב האבן זיך אידן נאך סומך געווען דערויף אסאך יארן נאכדעם וואס ער האט שוין נישט געלעבט און דער עירוב איז שוין לאנג נישט געווען כשר, [http://eruvonline.blogspot.com/2006/06/part-1-truth-about-satmar-rebbe-and.html ווידער איז דא וואס טענה'ן און ברענגען באווייזן אז די מעשה מיט מאנהעטן איז ארויסגעזויגן פון די פינגער פאר פאליטישע חשבונות].{{הערה|http://eruvonline.blogspot.com/2006/06/part-1-truth-about-satmar-rebbe-and.html}}
 
אנדערע פארציילן גאר, א זאך וואס איז נישט פארשריבן, אז ער זאל זיך האבן אפאר מאל אויסגעדריקט אז בעדפארד עוועניו איז א רשות הרבים דאורייתא, ע"כדעריבער קען מען נישט מאכן קיין עירוב אין וויליאמסבורג. א זאך וואס איז נישט פארשריבן, און אפילו עס איז געווען עירובין בחייו אין בעדפארד גארדענס, ראדני, אין סוכות, איז אבער קיינמאל נישט געווען קיין עירוב איבער בעדפארד עוו.עוועניו, ווייל דער סאטמארער רביער האט געהאלטן אז עס איז א רשות הרבים דאורייתא. אבער דער [[אודווארי]] רב ז"ל שרייבט אין זיין תשובה אז דער סאטמארער רב האט יא געשטיצט צו מאכן אן עירוב אין וויליאַמסבורג. דער עירוב אין וויליאמסבורג איז געבויט געווארן דורך ר' [[אשר גאלדהירש]], א [[באיאן (הויף)|באיאנער]] חסיד.
 
למעשה האלטן זיך רובא דרובאמערסטנס פונעם וויליאמסבורגער עולםציבור צוריק פון טראגן מיט'ן עירוב,. אוןפון בלויזצייט דיצו [[באיאןצייט (הויף)|באיאן'ער]]קומען פאר צוזאמקופטן און דימארשן [[צאנז-קלויזענבורגאיבער (הויף)|צאנז-קלויזענבורג'ער]]די אוןגאסן [[סקוויראקעגן (הויף)|סקווירא]]די חסידיםוואס באניצןטראגן זיךמיטן דערמיטעירוב.
 
=== נאך פארשידענע מערכות ===
וויבמשך אויךדי יארן איז פארגעקומען במשך די יארן פילצאליגע מערכות איבער געשעפטן און ארגעניזאציעס מיט'ן ציל אנצוהאלטן די אפגעזונדערטע סטאנדארטן פון די אידישע וויליאמסבורג, אנגעהויבן יארן צוריק ביי גרינ[[גרין'ס פיצא שאפ]] וואס איז געווען די ערשטע [[פיצא]] געשעפט אין וויליאמסבורג, און דערנאך ביים געוועזענעם [[גל-פז]], ווי אויך ביי א מעיק-אפ געשעפט אויף 111 ליע עוו.עוועניו ווי עס זענען פארגעקומען טעגליכע פראטעסטן במשך [[בין הזמנים]] ביז זיי זענען געצווינגען געווארן צו שפארן. ווי אויך ביי [[די מערכה קעגן אינטערנעט]] און [[סמארטפאון]]'ס איז געווארן אפגעהאלטן א פראטעסט אקעגן [[סאנרייס פאטא-געשעפט]] פאר'ן אנגעבליך פארקויפן סמארטפאון'ס פאר בחורים.
 
== גרענעצן פון דער אידישער געגנט ==
פון [[מערב]] זייט לויפט [[קענט עוועניו]], פון מזרח און צפון לויפט [[שיף]] די [[בראדוועי]] גאס. און פון דרום ווערט היינט צוטאגס פארעכענט [[לאפאיעט עוועניו]] די גרעניץ.[[טעקע:Navyyard.jpg|קליין|250x250פיקס|דער נעיווי יארד אינדוסטריעלער געגנט וואס גרעניצט זיך מיט וויליאמסבורג]]
 
== די פארשידענע געגנטער פון וויליאמסבורג ==
גרויס-וויליאמסבורג איז איינגעטיילט אין פארשידענע קווארטאלן, אנגעהויבן ביי די סאוט-סייד געגנט וואס באשטייט בעיקר פון די סאוט 8 און סאוט 9 גאסן באוואוינט בעיקר דורך מיטל-יעריגע אידן, דערנאך די געגנט פון קליימער סט.סטריט - וואס רעכנט אריין פילע שטאטישע פראדזשעקטס - ביז די [[הייוועי]], דערנאך אריבער די הייוועי - ווי עס געפונט זיך די גרעסטע טייל פון וויליאמסבורג - וואס איז אויסגעבויעט מיט אנגעפולטע גאסן פון [[בראונ-סטאון הייזער]], דערנאך קומט די נייע געגנט וואס האט ערשט אנגעהויבן באוואוינט ווערן בערך תש"ס נאך וואס די קאמערציאלע פאבריקן האבן זיך אוועקגעצויגן פון דארט און אויף זייער ארט איז אויפגעקומען פילע גרויסע וואוינונג געביידעס (א גרויס טייל דערפון געבויט דורך דער [[ראבסקי גרופע]]), דער דאזיגער געגנט הייבט זיך אן בערך פון וואלאבאוט סט.סטריט וואו עס געפונען זיך גאר אסאך געשעפטן, און ציעט זיך פאר פילע לאנגע גאסן אראפ ביז לאפאיעט עוו.עוועניו וואס דאס ווערט גערופן "ניי וויליאמסבורג". דערנאך איז דא א נייע געגנט וואס האט לעצטנס אנגעהויבן ווערן מער באוואוינט, די טרופ געגנט, וואס ציעט זיך היינט-צוטאגס אראפ מארסי עוו.עוועניו און טאמפקינס ביז פולאסקי סט.סטריט נעב'ןנעבן דעם [[האום דיפאו]] געשעפט.
 
== צייטונגען און אויסגאבעס וואס זענען פארשפרייט אין וויליאמסבורג ==
* [[וויליאסבורג בולעטין]]
* [[דער איד]]
* [[די צייטונג]]
* [[דער בלאט]]
* [[מעלות (מאגאזין)|מעלות]]
* [[דער שטערן\שפאקטיוו]]
[[טעקע:Willitznius.jpg|קליין|250x250פיקס|א טאוועל אין גאס וואס רופט צו צניעותדי'גע קליידונג]]
* [[מאמענט]]
די קנאישע קרייזן ווילן אז מזאלמען זאל נישט פארקויפן די [[המודיע]] צייטונג אין וויליאמסבורג, אזוי אויך די משפחה און עמי מאגאזינען. א ספעציעל אגרעסיווע קאמפיין איז פארגעקומען אנטקעגן די עמי מאגאזין אין ווינטער פון תשע"ב.
 
* [[אידישער טריביון]]
די קנאישע קרייזן ווילן אז מזאל נישט פארקויפן די [[המודיע]] צייטונג אין וויליאמסבורג, אזוי אויך די משפחה און עמי מאגאזינען. א ספעציעל אגרעסיווע קאמפיין איז פארגעקומען אנטקעגן די עמי מאגאזין אין ווינטער פון תשע"ב.
 
== באוואוסטע רבנישע פערזענליכקייטן פון וויליאמסבורג ==
 
=== געוועזענע ===
* רבי [[יואל טייטלבוים]] זצ"ל (1888-1979 נפטר כ"ו אב תשל"ט) סאטמאר
שורה 69 ⟵ 70:
* רבי [[אלחנן יוסף הערצמאן]] ז"ל מגדולי בעלי המוסר
* רבי [[פישל הערשקאוויטש]] זצ"ל אב"ד האליין (נפ' [[ה'תשע"ז|תשע"ז]])
* רבי [[אהרן גד כ"ץ]] שליטזצ"אל אב"ד קאפיש
 
=== היינטיקע ===
[[טעקע:Satmarwilli.jpg|קליין|250x250פיקס|ר' [[זלמן לייב טייטלבוים]] פון סאטמאר ביי א באגלייטן אויף די וויליאמסבורגער גאסן]]
* רבי [[זלמן לייב טייטלבוים]] מסאטמאר
* רבי [[ישראל חיים מנשה פרידמאן]] שליט"א ראב"ד סאטמאר
שורה 83 ⟵ 84:
* רבי [[טודרוס זילבער]] שליט"א אב"ד יאוואזשנא
* רבי [[חיים מערץ]] שליט"א אב"ד [[תולעת יעקב]]
* רבי [[אהרן גד כ"ץ]] שליט"א אב"ד קאפיש
* רבי [[שלמה לייב וויינבערגער]] שליט"א אב"ד פאיע
* רבי [[זלמן לייב פילאפ]] שליט"א חבר בד"צ [[התאחדות הרבנים]] ובד"צ [[סאטמאר (הויף)|סאטמאר]]
שורה 90:
 
== באוואוסטע פערזענליכקייטן פון וויליאמסבורג ==
 
=== געוועזענע ===
* [[יחזקאל ווערצבערגער (שמש)]]
* ר' [[יום טוב עהרליך]]
 
שורה 100 ⟵ 98:
* [[משה פרידמאן (גבאי)]]
* ר' [[אברהם שלמה יאווא]]
* [[עבי שטיין]]
* [[בערי קליין]]
 
== באוואוסטע כאראקטערן פון וויליאמסבורג ==
[[טעקע:1Zelda.jpg|קליין|340x340פיקס|דער באקאנטער וויליאמסבורגער געשעפטסמאן זעלדא פארטראכטערהייט]]
*
* [[קאפקעיק לעידי]]
* [[זעלדא]]
 
== אידישע ארגאניזאציעס פון וויליאמסבורג ==
שורה 118 ⟵ 108:
* [[קרן עזר]]
* [[ביקור חולים ד'סאטמאר]]
[[טעקע:Williamsb. flag.jpg|קליין|406x406פיקס|ביים פארברענען דעם ציוניסטישן פאן אום פורים נאכמיטאג ביי ליע עוו. קאר. היוז סט.]]
* [[דור ישרים]]
* [[חוש (מוסד)|חוש]]
 
== בילדערהיסטאָריע פון וויליאמסבורגדי נאמען==
אין יאַר תקנ"ב האָט [[ריטשאַרד מ. װאוּדהאל]] אָפּגעקױפט דרײצן [[אקער]] אריבער די [[איסט ריווער]] טייך און עס אַ נאָמען געגעבן נאָך [[יונתן װיליִאַמס]].
 
== וועבלינקען ==
=== באוואוסטע כאראקטערןבילדער פון וויליאמסבורג ===
* [http://5starfinephotography.zenfolio.com/p871365782 בילדער פון אידן אין וויליאמסבורג]
* [http://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?f=63&t=11128 בילדער פון אמאליגן וויליאמסבורג אויף אייוועלט]
* [http://www.nyc-architecture.com/WBG/wbg-history.htm wbg-history וומס"ב היסטאריע אין בילדער]
 
* [http://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?f=63&t=11128= בילדערפילמען פוןאון אמאליגןביכער וועגן וויליאמסבורג אויף אייוועלט]===
 
== פילמען און ביכער וועגן וויליאמסבורג ==
* א פילם פון [[חסיד]]ישע [[ייִדישקײט|ייִדן]] פון יאר תשנ"ז [http://www.pbs.org/alifeapart A Life Apart, Hasidism in America]
* א  בוך פון [[חסיד]]ישע [[ייִדישקײט|ייִדן]] [http://www.amazon.com/Hasidic-People-Place-New-World/dp/0674381165 Hasidic People: A Place in the New World]
 
=== נאך ===
== היסטאָריע פון די נאמען==
אין יאַר תקנ"ב האָט [[ריטשאַרד מ. װאוּדהאל]] אָפּגעקױפט דרײצן [[אקער]] אריבער די [[איסט ריווער]] טייך און עס אַ נאָמען געגעבן נאָך [[יונתן װיליִאַמס]].
 
== וועבלינקען ==
* [http://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?t=6870 היסטאריע פון וויליאמסבורג אויף אייוועלט]
* וומס"בוויליאמסבורג ארד [http://wburg.com/about.html WBURG]
* רבנים אין די בראשית יארן פון וויליאמסבורג אויף אייוועלט
* וומס"בוויליאמסבורג פארשידענארטיגס [http://www.billburg.com Billburg]
* וומס"בוויליאמסבורג מאגאזין [http://www.freewilliamsburg.com Free Willamsburg]
* [http://www.brooklynpubliclibrary.org/ourbrooklyn/williamsburg Our Brooklyn-Williamsburg]
* בילדער פון אמאליגע חסידישע לעבן אין וומס"ב [http://www.brooklynpubliclibrary.org/ourbrooklyn/williamsburg/herzberg-photo.jsp Herzberg Photos]
* וומס"בוויליאמסבורג לייברערי [http://www.brooklynpubliclibrary.org/branch_library_detail.jsp?branchpageid=126 Williamsburgh Library]
 
* וומס"ב ארד [http://wburg.com/about.html WBURG]
* וומס"ב פארשידענארטיגס [http://www.billburg.com Billburg]
* וומס"ב מאגאזין [http://www.freewilliamsburg.com Free Willamsburg]
* וומס"ב היסטאריע אין בילדער
[http://www.nyc-architecture.com/WBG/wbg-history.htm wbg-history]
 
[http://www.nyc-architecture.com/WBG/WBG.htm wbg-history]
 
[http://www.brooklynpubliclibrary.org/ourbrooklyn/williamsburg Our Brooklyn-Williamsburg]
* בילדער פון אמאליגע חסידישע לעבן אין וומס"ב [http://www.brooklynpubliclibrary.org/ourbrooklyn/williamsburg/herzberg-photo.jsp Herzberg Photos]
* וומס"ב לייברערי [http://www.brooklynpubliclibrary.org/branch_library_detail.jsp?branchpageid=126 Williamsburgh Library]
 
{{פרומע אידישע געגנטן}}
 
{{ברוקלין}}