אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "אסטראנאמיע"

אינהאַלט אויסגעמעקט אינהאַלט צוגעלייגט
אין תקציר עריכה
שורה 20:
=== וויסנשאפטלעכע רעוואלוציע ===
[[טעקע:Galileo_moon_phases.jpg|קליין|[[גאלילעא גאלילעי|גאלילעא׳ס סקיצעס]] און אבסערוואציעס פון דער [[לבנה]] האבן אנטפלעקט אז דער אייבערפלאך איז בערגיק.]]
[[טעקע:Medieval_Astronomy_(f.4v).jpg|קליין|Anאן astronomicalאסטראנאמישע chartקארטע fromפון anא earlyפריערדיגן scientificוויסנשאפטלעכן כתב־יד manuscript, c.בערך 1000|טעקסט=]]
סבמשךבמשך דעם [[רענעסאנס]] האט [[ניקאליי קאפערניק]] פארגעשטעלט א העליאצענטרישן מאדעל פון דער זונסיסטעם. זיין ווערק איז געווארן פארטיידיקט דורך [[גאלילעא גאלילעי]] און פארברייטערט דורך [[יאהאנעס קעפלער]]. קעפלער איז געווען דער ערשטער וואס האט אויסגעקלערט א סיסטעם וואס האט געהעריג באשריבן די פרטים פון דער באוועגונג פון די פלאנעטן ארום דער זון. However, קעפלער האט אבער נישט מצליח געווען צו פארמולירן א טעאריע וואס לינג אונטער די געזעצן וואס ער האט אנגעשריבן.<ref>Forbes, 1909, pp. 49–58</ref> ענדלעך האט [[אייזיק ניוטאן]], מיט זיין ערפינדונג פון הימלישער דינאמיק און זיין [[גראוויטאציע|געזעץ פון גראוויטאציע]], אויפגעקלערט די באוועגונגען פון די פלאנעטן. אויך האט ניוטאן אנטוויקלט דעם [[שפיגל-טעלעסקאפ]].<ref name="f58-64">Forbes, 1909, pp. 58–64</ref>
 
פארבעסערונגען אין די גרייס און קוואליטעט פונעם טעלעסקאפ האבן געברענגט נייע אויפדעקונגען. דער ענגלישער אסטראנאם דזשאן פלאמסטיד האט קאטאלאגירט מער ווי 3000 שטערן,<ref>Chambers, Robert (1864) ''[[Chambers Book of Days]]''</ref> דער אסטראנאם [[וויליאם הערשל]] האט געמאכט א פרטימדיקן קאטאלאג פון נעפלקייט און גרופקעס און אין 1781 האט ער אנטפלעקט דעם פלאנעט [[אוראנוס]] דעם ערשטן נייעם פלאנעט וואס מ׳האט געפונען.<ref>Forbes, 1909, pp. 79–81</ref> דער דיסטאנץ צו א שטערן האט מען אנאנסירט אין 1838 ווען [[פרידריך בעסל]] האט געמאסטן דעם [[פאראלאקס]] פון [[61 Cygni]].<ref>Forbes, 1909, pp. 147–50</ref>
 
דער עקזיסטענץ פון דער ערד׳ס גאלאקסיע, דער [[מילכיגער וועג]], ווי אן אייגענע גרופע פון שטערן האט מען נאר באוויזן אין דעם 20סטן יארהונדערט, צוזאמען מיטן עקזיסטענץ פון ״דרויסנדיקע״ גאלאקסיעס. אז מען האט אבזערווירט ווי יענע גאלאקסיעס ציען זיך צוריק האט דאס געברענגט צו אנטפלעקן די פארברייטערונג פונעם [[אוניווערס]].<ref name="Belkora2003">{{cite book|author=Belkora, Leila|title=Minding the heavens: the story of our discovery of the Milky Way|isbn=978-0-7503-0730-7|url=https://books.google.com/?id=qBM-wez94WwC&printsec=frontcover|publisher=[[CRC Press]]|date=2003|pages=1–14}}</ref> טעארעטישע אסטראנאמיע האט געברענגט צו ספעקולאציעס וועגן דעם עקזיסטענס פון אזעלכע אביעקטן ווי [[שווארצע לאך|שווארצע לעכער]] און [[נייטראנען שטערן]], וואס אסטראנאמען ניצן אויפצוקלערן געוויסע אבזערווירטע פענאמענען ווי [[קוואסאר|קוואסארן]], [[פולסאר|פולסארן]], [[בלאזאר|בלאזארן]] און [[ראדיא גאלאקסיעס]]. אין דעם 20סטן יארהונדערט האט מען פארמולירט די [[אורקנאל]] {{ענ|Big Bang}} טעאריע, און א ראיה דערצו די קאסמישע מיקראכוואליע אונטערשלאק שטראלונג און האבל׳ס געזעץ. אין פעברואר 2016 האט מען אנטפלעקט אז דעם סעפטעמבער פריער האט מען אפגעשפירט גראוויטאציע־כוואליעס.<ref name="Discovery 2016">{{cite journal|title=Einstein's gravitational waves found at last|journal=Nature News|url=http://www.nature.com/news/einstein-s-gravitational-waves-found-at-last-1.19361|date=11 February 2016|last=Castelvecchi|first=Davide|last2=Witze|first2=Witze|doi=10.1038/nature.2016.19361|accessdate=11 February 2016}}</ref><ref name="Abbot">{{cite journal|title=Observation of Gravitational Waves from a Binary Black Hole Merger|authors=B.P. Abbott (LIGO Scientific Collaboration and Virgo Collaboration)|journal=Physical Review Letters|year=2016|volume=116|issue=6|pages=061102|doi=10.1103/PhysRevLett.116.061102|pmid=26918975|bibcode=2016PhRvL.116f1102A|arxiv=1602.03837|display-authors=etal}}</ref>
 
== אבסערוואציע-אסטראנאמיע ==
דער הויפט מקור פון אינפארמאציע וועגן [[הימלישער קערפער|הימלישע קערפערס]] און אנדערע אביעקטן איז [[ליכט|זעבארע ליכט]] אדער מער אין אלגעמיין [[עלעקטראמאגנעטישע שטראלונג]].<ref>{{cite web|url=http://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/science/know_l1/emspectrum.html|title=Electromagnetic Spectrum|last=|first=|date=|website=|publisher=NASA|accessdate=17טן נאוועמבער 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060905131651/http://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/science/know_l1/emspectrum.html|archivedate=5טן סעפטעמבער 2006|deadurl=yes}}</ref> אבסערוואציע־אסטראנאמיע קען מען קאטעגאריזירן לויט דעם טייל פונעם [[עלעקטראמאגנעטישער ספעקטער|עלעקטראמאגנעטישן ספעקטער]] וואו מען האט געמאכט די אבסערוואציעס. טיילן פון דעם ספעקטער קען מען אבסערווירן פון דער ערד׳ס אייבערפלאך, אבער אנדערע טיילן קען מען אבסערווירן נאר פון גרויסע הייכן אדער אינדרויסן פון דער ערד׳ס אטמאספער.
 
=== ראדיא-אסטראנאמיע ===
 
== ‫זעט אױך ==