אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "פאראײניגטע שטאטן"

אינהאַלט אויסגעמעקט אינהאַלט צוגעלייגט
מאין תקציר עריכה
טאַגן: וויזועלער רעדאקטירונג מאביל־רעדאַקטירונג מאביל וועב־רעדאקטירונג
אין תקציר עריכה
טאַגן: וויזועלער רעדאקטירונג מאביל־רעדאַקטירונג מאביל וועב־רעדאקטירונג
שורה 49:
 
== היסטאָריע ==
אין די צײטן פונעם מיטלאלטער האָט מען בכלל נישט געוואוסט פונעם אמעריקאנער קאָנטינענט; מען האָט געמיינט, אז נאָך [[אייראפע|אייראָפּע]] גייט דער [[אטלאנטישער אקעאן|פּאצי]][[פאציפישער אקעאן|פישער אָקעאן]]. עס איז געווען א גרויסער שּפּאנישער [[מאטראס|מאטראָס]], וואָס האָט געהייסן [[קריסטאפער קאלומבוס|קריסטאָפער קאָלומבוס.]] ער האָט געהאלטן, אז אויב מען פאָרט לאנג אויפן אטלאנטישן אָקעאן, קומט מען אָן אין [[אינדיע|אינדיע.]] ער האָט געפּועלט בײ דער שפּאנישער קעניגין, אויב מען גיט אים איבער א גרויסןגרויסע שיף מיט געלט און מענטשן, וועט ער מאכן א נסיעה און דערמיט פארקירצן דעם וועג קיין אינדיע. ער האָט אויפגעוויזן, אז דאָס וועט אויפהייבן דעם עקספּאָרט-אימפּאָרט פון איבעראל, און [[שפאניע|שפּאניע]], וואָס איז דאן געווען א וועלטמאכט, וועט דערפון שטארק בענעפיטירן.
 
נאָך א לאנגער נסיעה איז ער אָנגעקומען צו דער טרוקעניש און האָט דאָרט געטראפן א סך אומצוויליזירטע מענטשן. ער און זײנע מענטשן האָבן געמיינט, אז זיי האָבן אנטדעקט א קורצן וועג קיין אינדיע, דערפאר האָט ער אָנגערופן די מענטשן אינדיאנער. דאָס איז געווען אין 1492.
שורה 66:
=== די מלחמה פאר אומאָפּהענגיקייט ===
 
אזוי ווי ענגלאנד איז פאקטיש געווען דער בעל הבית אויף דער טעראטאָריע האָט זי פרובירט דאָס אויסניצן צום מאקסימום. דער דעמאלטדיגער ענגלישער קעניג [[געארגג דער דריטער|געאָרגגגעאָרג דער דריטער]] האָט ארויפגעלייגט שווערע שטײערן אויף די אײנוואוינער. די אײנוואוינער האָבן פארלאנגט, אז אזוי ווי זיי זענען א חלק פונעם ענגלישער קעניגרײך, זאָלן זיי קענען וויילן א פארטרעטערשאפט אין דעם ענגלישן פּארלאמענט, וואָס זאָל זיך אָננעמען פאר זיי, און נישט דערלאָזן די אומיושרדיגע שטײערן. דער קעניג האָט זיי דאָס נישט געוואָלט נאָכגעבן. דאָס האָט געברענגט דערצו, אז אין דער צווייטער העלפט פונעם 17טן יאָרהונדערט האָט זיך אָנגעהויבן א באוועגונג, וואָס זי האָט זיך אָנגערופן "די אמעריקאנישעאמעריקאנער [[רעוואלוציע]]" . די מענטשן האָבן אָנגעהויבן פארלאנגען מער פרײהייט, ענגלאנד איז נישט גרייט געווען זיי דאָס צו געבן, אזוי אז אין יאָר 1763 האָבן זיך צוזאמען גענומען דרײצן [[קאלאניע|קאָלאָניע]]ס, וואָס האָבן נישט געוואָלט זײן אונטער בריטאניע און אין אפּריל 1775 האָט די מלחמה פאר [[אומאפהענגיקייט|אומאָפּהענגיקייט]] אויסגעבראכן אונטער [[גענעראל]] [[דזשארזש וואשינגטאן|דזשאָרזש וואשינגטאָן]] און דעם [[4טן יולי]] 1776 האָט [[טאמעס זשעפערסאן|טאָמעס זשעפערסאָן]] אָנגעשריבן די [[דעקלאראציע פון אומאפהענגיקייט|דעקלאראציע פון אומאָפּהענגיקייט]] פאר די פאראייניגטע שטאטן פון אמעריקע.
 
די ערשטע דרײצן לענדער, וואָס האָבן זיך דערקלערט אומאָפּהענגיק און זענען געוואָרן א חלק פון דער נײער מדינה, זענען [[דעלאווער]], [[פענסילוועניע|פּענסילוועניע]], [[ניו דזשערסי]], [[דזשארזשיע (שטאט)|דזשארזיע]], [[קאנעטיקעט|קאָנעטיקעט]], [[מאסאטשוסעטס]], [[מערילענד]], [[דרום קאראליינע]], [[ניו העמפשער|ניו העמפּשער]], [[ווירדזשיניע]], [[ניו יארק|ניו יאָרק]], [[צפון קאראליינע]] און [[ראוד איילענד|ראוד אײלענד]].
שורה 74:
די [[מלחמה]] האָט אָנגעהאלטן ביזן [[3טן אויגוסט]] 1782. דעם [[3טן סעפטעמבער|3טן סעפּטעמבער]] 1783 האָט ענגלאנד אונטערגעשריבן א [[שלום]] אָפּמאך מיט אמעריקע. כאטש געאָרג דער דריטער פון ענגלאנד האָט נאָך געוואָלט אָנהאלטן די מלחמה, האָט ער פארלוירן אינעם פּארלאמענט זײנע שטיצער, און מען האָט דורכגעפירט א רעזאָלוציע אינעם פּארלאמענט פאר [[שלום]].
 
פון דאן אָן האָבן די דערמאנטע דרײצן קאָלאָניעס באקומען א פולקומע זעלבטשטענדיקייטזעלבשטענדיקייט. דזשאָרזש וואשינגטאָן איז געוואָרן אויסדערוועלט אלס דער ערשטער פּרעזידענט פון די פאראייניגטע שטאטן.
 
פון 1803 צו 1848 האָט זיך אמעריקע'ס גרויס געטריפלט ווײל אמעריקע'ס [[אידיאלאגיע|אידיאָלאָגיע]] איז געווען זיך אויסשפּרייטן ווי מער, וואָס צוליב דעם האָט אויסגעבראכן אין יענע יאָרן צוויי מלחמות:
שורה 81:
 
=== דער בירגער–קריג ===
א וויכטיגער קאפּיטל אין דער געשיכטע פון די פאראייניגטע שטאטן איז דער בירגער-קריג, וואָס האָט אויסגעבראָכן אין יאָר [[ה'תרכ"א]], עס איז באקאנט מיטן נאָמען '''דער קאמף פון דעם צפון מיטן דרום'''. די דרומדיגע לענדער פון די פאראייניגטע שטאטן האָבן באשעפטיגט איבער א מיליאָן שווארצע קנעכט, די זענען געווען שווארצע מענטשן, וואָס מען האָט געצוואונגענערהייט געברענגט פון [[אפריקע]]. די דרום שטאטן האָבן געהאט א סך פעלדער אין זייער באנוץ, און עס איז זיי געווען וויכטיג צו האָבן אסאך ארבעטערס פאר די תבואה און פרוכטן. די צפון אײנוואוינער אין שפיץ פונעם פּרעזידענט [[אברהם לינקאלן|אברהם לינקאָלן]] האָבן אויפגעפאָדערט די דרום לענדער צו באפרײען די קנעכט, וויבאלד דאָס איז קעגן דעם מענטשליכן מאָראל און קעגן די פארשריפטן פון דער דעקלעראציע פון אומאָפּהענגיקייט פון די פאראייניגונג, וואס לויטעט, אז אלע מענטשן זענען באשאפן געוואָרן פרײ. די דרומדיגע האָבן זיך נישט וויסנדיג געמאכט פון דעם פרעזידענטס פאָדערונג, זיי זענען געגאנגען א טריט ווײטער און האבן דערוויילט א נײעם פּרעזידענט, מיטן נאמען [[זשעפערסאן דעוויס|זשעפערסאָן דעוויס]], זיי האָבן געלאָזט וויסן אז זיי טיילן זיך אָפּ פון די פאראייניגטע שטאטן. לינקאָלן האָט דאָס נישט צוגעלאָזט און איז ארויס מיט א בלוטיגן קאמף קעגן די דרום שטאטן, עס האָט זיך געצויגן פיר יאָר, און איבער זעקס הונדערט טויזענט סאָלדאטן זענען געהרגעט געוואָרן. צום סוף האָבן זיך די דרוםדיגעדרום'דיגע אונטערגעגעבן, די יוניאָן האָט זיך צוריק פאראייניגט, און די שווארצע קנעכט זענען ארויס פרײ. (פרעזידענט לינקאָלן איז דערמאָרדערט געוואָרן איינצלנע טעג נאָך דעם, וואָס די דרוםדיגעדרום'דיגע לענדער האָבן זיך אונטערגעגעבן).
 
== דער אמעריקאנער פאָן ==