|
== עקאנאמיע ==
{{הויפט ארטיקל|עקאנאמיע פון כינע}}
זינט די קאמוניסטישע פארטיי האט איבערגענומען די מאכט אין כינע אין 949'1949 האט זי אנגעהויבן קאנטראלירן אלע טיילן פון דידער עקאנאמיע, אריינגערעכנט פראדוקציע, פרייזן, און די אויסשפרייטונג פון גוטסגיטער און סערוויסעס. די סיסטעם איז באקאנט אלס די "פלאנירטע עקאנאמיע" וועלכע אלע קאמוניסטישע לענדער האבן גענוצט און נוצן נאך היינט. אין די יארן נאך דידער [[צווייטע וועלט-מלחמה|צווייטע וועלט קריג ]] איז קאמוניזם נאך געווען די מערסט אויפגעכאפסטע עקענאמישע סיסטעם וועלכע אסאך לענדער [צו מאל די בירגער אין די לענדער] האבן געוואלט איינשטעלן. מיט די יארן האט זיך אבער ארויסגעשטעלט אז א פלאנירטע עקאנאמיע איז א דורכגעפאלאנע סיסטעם און אסאך לענדער זענען צוביסלעך ארויסגעשווימען דערפון, אריינגערעכנט די וועלט'ס גרעסטע קאמוניסטישע אימפעריע, סאוויעטסאוועטישע [[רוסלאנד ]]. ▼
די כינעזערכינעזישע רעגירונג האט אויך איינגעזען די פראבלעמען אבער אנשטאט אויפלעזן די גאנצע סיסטעם האט זי רעפארמירט אסאך טיילן דערפון און האלט נאך היינט אן מיט 'ן זעלבעןדער זעלבער סיסטעם. די רעפארמען האבן אנגעהויבן עפעקטירן כינע אין 979' און האט געעפענט א מארקעט עקאנאמיעמארק־עקאנאמיע און אויסערן אינוועסטמענטס אפטיילונג וועלכע איז טאקע היינט די סוקסעספולסטעדערפאלגרייכסטע אפטיילונג פון כינע'ס עקאנאמיע. פונדעסטוועגן איז די רעגירונג אפערירנדיגע ביזנעסער די גרעסטע סעקטאר און די רוקן-ביין פון כינעס עקאנאמיע. זינט יענע יארן איז כינע'ס עקאנאמיע געשטיגן מיט וועלט רעקארד ציפערן ביז אזוי סאך ווי 10 פראצענט פער יאר. ▼▲זינט די קאמוניסטישע פארטיי האט איבערגענומען די מאכט אין כינע אין 949' האט זי אנגעהויבן קאנטראלירן אלע טיילן פון די עקאנאמיע, אריינגערעכנט פראדוקציע, פרייזן, און די אויסשפרייטונג פון גוטס און סערוויסעס. די סיסטעם איז באקאנט אלס די "פלאנירטע עקאנאמיע" וועלכע אלע קאמוניסטישע לענדער האבן גענוצט און נוצן נאך היינט. אין די יארן נאך די צווייטע וועלט קריג איז קאמוניזם נאך געווען די מערסט אויפגעכאפסטע עקענאמישע סיסטעם וועלכע אסאך לענדער [צו מאל די בירגער אין די לענדער] האבן געוואלט איינשטעלן. מיט די יארן האט זיך אבער ארויסגעשטעלט אז א פלאנירטע עקאנאמיע איז א דורכגעפאלאנע סיסטעם און אסאך לענדער זענען צוביסלעך ארויסגעשווימען דערפון, אריינגערעכנט די וועלט'ס גרעסטע קאמוניסטישע אימפעריע, סאוויעט רוסלאנד.
אין 02' איז כינע'ס דזשי-די-פי[[ברוטא אינלענדישער פראדוקט|בא״פ]] געשטאנען ביי 1,159 ביליאן דאלאר וועלכע שטעלט איר אייניג מיט קאנאדע וועלכע איז נאר 2.5 פראצענט די גרויסקייט אין באפעלקערונג. פארשטייט זיך אליין אז די אנעמפלוימענטארבעטסלאז ראטע איז איבער די מאס. ווען מען צוטיילט עס פער פערזאן וועט אויסקומען די דזשי-די-פיבא״פ ראטע ארום $910 $ פער פערזאן אין כינע קעגן $22,340 $ אין קאנאדע. פון דעם איז די אינדוסטריאלע סעקטאר ( מענופעקושערינגפאבריקאציע, גראבונגןגראבונגען, און קאנסטראקשןקאנסטרוקציע) די גרעסטע, ארום 51 פראצענט. טראנספארטאציע, קאמערץ, און סערוויסעס 34 פראצענט, און לאנדווירטשאפט, געהילץ, און פישינגפישעריי 15 פראצענט. ▼▲די כינעזער רעגירונג האט אויך איינגעזען די פראבלעמען אבער אנשטאט אויפלעזן די גאנצע סיסטעם האט זי רעפארמירט אסאך טיילן דערפון און האלט נאך היינט אן מיט'ן זעלבען סיסטעם. די רעפארמען האבן אנגעהויבן עפעקטירן כינע אין 979' און האט געעפענט א מארקעט עקאנאמיע און אויסערן אינוועסטמענטס אפטיילונג וועלכע איז טאקע היינט די סוקסעספולסטע אפטיילונג פון כינע'ס עקאנאמיע. פונדעסטוועגן איז די רעגירונג אפערירנדיגע ביזנעסער די גרעסטע סעקטאר און די רוקן-ביין פון כינעס עקאנאמיע. זינט יענע יארן איז כינע'ס עקאנאמיע געשטיגן מיט וועלט רעקארד ציפערן ביז אזוי סאך ווי 10 פראצענט פער יאר.
▲אין 02' איז כינע'ס דזשי-די-פי געשטאנען ביי 1,159 ביליאן דאלאר וועלכע שטעלט איר אייניג מיט קאנאדע וועלכע איז נאר 2.5 פראצענט די גרויסקייט אין באפעלקערונג. פארשטייט זיך אליין אז די אנעמפלוימענט ראטע איז איבער די מאס. ווען מען צוטיילט עס פער פערזאן וועט אויסקומען די דזשי-די-פי ראטע ארום 910$ פער פערזאן אין כינע קעגן 22,340$ אין קאנאדע. פון דעם איז די אינדוסטריאלע סעקטאר (מענופעקושערינג, גראבונגן, און קאנסטראקשן) די גרעסטע, ארום 51 פראצענט. טראנספארטאציע, קאמערץ, און סערוויסעס 34 פראצענט, און לאנדווירטשאפט, געהילץ, און פישינג 15 פראצענט.
=== די היסטאריע פון כינע'ס עקאנאמיע ===
מיט מער ווי צוויי טויזנט יאר צוריק האט כינע אויפגעבויט א שטארקע עקאנאמיע פון [[לאנדווירטשאפט]] מיט וועלכע זי איז געווען פיל מער פארגעשריטן ווי אלע אנדערע אזיאנער און אייראפעאישע לענדער. כינע האט אנטוויקלט פארשידענע מעכאנישע געצייג וועלכע אנדערע לענדער האבן ערשט אנגעהויבן מאכן צענדליגער יארן און אפילו דורות שפעטער. מיט די יארן איז אבער לאנדווירטשאפט געווארן זייער נאכגעלאזט און כינע'ס עקאנאמיע האט פאר לאנגע יארן זיך געשפייזט פון בלויזע פארמינג. אפילו ווען זי האט אריינגעטרעטן אינעם 19'טן יאר-הונדערט, ווען די וועלט און אויך כינע האט זיך אנגעהויבן אינדוסטריאליזירן, איז זי נאך אלץ צוריק געשטאנען אין די לאנדווירטשאפט סעקטאר.
כינע האט לאנגע יארן געהאט א קאנפליקט מיט די בריטישע איבער אויסערן האנדל וועלכע האט צוגעברענגט צו צוויי ערנסטע מלחמות, באקאנט אלס די אפיום מלחמות. די כינעזער האבן נישט געשטיצט קיין אויסערן האנדל אין יענע צייטן אין די בריטישע האבן אריינגעשמוגעלט וויפיל עס איז געגאנגען. אין די ענדע האט בריטען באזיגט כינע און פארלאנגט די כינעזער רעגירונג צו עפענען געוויסע האפן ראיאנען אין וועלכע מענטשן פון די גאנצע וועלט זאלן קענען קומען האנדלן. למעשה איז עס אבער נישט געלונגן ווייל כינע איז אין יענע צייטן דורכגעגאנגען א רעוואלוציע אין וועלכע די רעפובליקן רעגירונג האט איבערגענומען די פירערשאפט פאר א קורצע צייט ביז ווען עס האט אויסגעבראכן די ציווילע קריג און אויך א שווערע קריג מיט יאפאן וועלכע האט אט געהאלטן ביים איינשלינגן גאנץ כינע. די ענדע פונעם קאנפליקט איז געווען די איבערנעמונג פון די קאמוניסטישע פארטיי וועלכע האט אלעס צואווארפן און אנגעהויבן איינפלאנצן די אזויגערופענע פלאנירטע עקאנאמיע.
אין אירע ערטשע יארן האט די קאמוניסטישע רעגירונג געברויכט היילן די חרבנות וואס די קאנפליקטן האבן אנגעמאכט. אין דעם פלאן האבן 300 מיליאן ארימע כינעזער זיך גענויטיגט אין אן ארט וואו צו וואוינען און א פאר דאלאר זיך צו דערהאלטן ביים לעבן. די רעגירונג האט דאן אויסגעשטעלט א 5 יעריגע פלאנירטע עקאנאמיע און זי האט איבערגענומען קאנטראל פון די גאנצע פראדוקציע. אלעס האט געמוזט לויפן לויט'ן אויסגעטראטענעם פלאן, און די סוקסעסעס האט זיך געוואנדן און אויספירן דעם דזשאב אדער נישט, און נישט אין די קוואליטעט אדער אינאוואציע. די רעגירונג האט איינגעשטעלט אלע ארבייטער און עס איז געווען א שוואכע מעגליכקייט פאר דזשאב טוישערייען. אפילו די געהאלטן און פרייזן פון יעדן פראדוקט איז אריין אונטער די רעגירונג'ס קאנטראל און אלע הייזער האבן אויך באלאנגט פאר איר.
האבנדיג די עקאנאמיע אונטער איר קאנטראל האט די רעגירונג געבאלאנסט די עקענאמישע סעקטארס וויאזוי זי האט געוואלט. אין אירע ערשטע פינף יאר האט זי בעיקר אויפגעבויט די אינדוסטריאלע סעקטאר וועלכע איז געשטיגן גאר הויך. זעענדיג אז לאנדווירטשאפט גייט בארג אראפ האט די רעגירונג אנגעהויבן קאמפיינען א פלאן אין די צווייטע 5 יאר אויפצובויען די לאנדווירטשאפט אן דעם וואס די אינדוסטריאלע סעקטאר זאל בארירט ווערן. דאס איז געווען א דורכגעפאלענער פלאן ווייל כינע האט נישט געהאט קיין שום אויסערן האנדל אין יענע יארן, אויף אזוי ווייט אז אפילו דאס ביסל אייזן וואס כינע האט אימפארטירט פון בריטען האט די רעגירונג אויך נישט געוואלט האבן און האט ארויפגעצווינגן אויף די איינוואוינער צו פראדוצירן אזויפיל אייזן וואס זאל קענען איבערנעמען די אימפארט פון בריטען. וויבאלד כינע איז דאך אבער נישט געבענטש מיט אייזן און עס וואלט אוממעגליך געווען צו עפענען אייזן אויסגראבונג פראגראמען האט די רעגירונג פארלאנגט פון מיליאנען איינוואוינער זיי זאלן אוועקגעבן א טייל פון זייערע אייגענע פראפערטיס און אויפבויען דארט פורנעסעס צו מאכן אייזן און קליינע קוואנטום. דער פראגראם האט געארבעט און ביז געציילטע יארן איז כינע'ס אייזן פראדוקציע איבערגעשטאנען בריטענ'ס. אבער דאס האט געברענגט א שרעקליכע קאטאסטראפע אין די עקאנאמיע ווייל פאר אזויפיל קליינע פורנעסעס האט זיך געפאדערט זייער אסאך ברענשטאף וועלכע די ענערגיע סעקטאר האט נישט געקענט נאכיאגן און דאס פאלק איז געבליבן אן ענערגיע.
אינעם לאנדווירטשאפט סעקטאר האט די רעגירונג געלייגט שטארקע דרוק צו קענען נאכיאגן די באדערפעניש פון דאס פאלק. די רעגירונג'ס עקענאמישע פירער האבן נישט געהאט קיין ערפארונג אין די סארט זאכן און האבן אנגעמאכט א שרעקליכע ענווייראמענטאלע חורבן דורך פלאנצן אין שוואכע ערד און אויסרייסן ביימער פון וויכטיגע ערטער. מיט די יארן האט עס אויסגעפלאצט און א געשאצטע 20 מיליאן מענטשן זענען אומגעקומען אין א סעריע פון עטליכע יאר דורך [[פארפלייצונג]]ען און ענליכע קאטאסטראפעס. ענדליך האט די כינעזער רעגירונג איינגעזען אז זי האט גענומען א שלעכטן דריי און האט אנגעהויבן רעפארמירן טיילן פון די עקאנאמיע אבער עס איז איר ווייטער נישט געלונגן ווכן עס האט פונקט דאן אויסגעבראכן די קולטורל רעוואלוציע (א פאליטישע קאמפיין אין כינע'ס פירערשאפט (966' ביז 976') וועלכע האט איבערגעלאזט טויזנטער טויט און א כמעט צוזאמענגעבראכענע עקנאמיע).
די בעסערע צייטן האט זיך ערשט אנגעהויבן אין 979' ווען דער דעמאלטדיגער פירער דענג זיאפינג האט רעפארמירט די עקענאמישע סיסטעם און געטוישט אסאך הויפט פאליסיס אין די טראדיציאנאלע פלאנירטע עקאנאמיע סיסטעם. צווישן זיינע שריט איז געווען א רעגירונג'ס ערלויבעניש צו פריוואטיזירן קליינע ביזנעסער און שפעטער די גרינדונג פון אינטערנאציאנאלע האנדל. די פריוואטיזאציע איז ערשט נאר ערמעגליכט געווען אין די דערפער וואו די עקאנאמיע איז געווען אין ערגסטן צושטאנד, אבער זעענדיג די סוקסעס האט דאס צוביסלעך אנגעהויבן אריינקומען אין די אורבאן שטעט.
די קאמוניסטישע כינע האט געמאכט זאנעס פאר אויסערן האנדל וועלכע איז גערופן געווארן די ספעציעלע עקענאמישע זאנעס. אויסער די באשטימטע זאנעס איז אויסערן האנדל נאך אלץ געבליבן פארבאטן. די זאנעס זענען געווען צוטיילט אין 5 גרויסע שטעט און מיט דער צייט איז באשטימט געווארן אזעלכע זאנעס אויך אין די קלענערע שטעט און שפעטער אפילו אין די סובורבס. די רעגירונג האט אנגעהויבן שטיצן אויסערן אינוועסטמענטס און אויפגעשטעלט ריזיגע גרופעס פאר סייענס און טעכנאלאגיע פארשונג. די הצלחה פון די נייע רעפארמען איז געווען געוואלדיג און די קאמוניסטישע רעגולאציעס זענען צובילעך לויזער געווארן אויף אזוי ווייט אז די רעגירונג האט אראפגענומען איר קאנטראל אויף די פראדוקציע און אירע פרייזן און די ספעציעלע זאנעס זענען געווארן ווי פרייע האנדל'ס ערטער צו וועלכע מיליאנען ביזנעס לייט קומען פון איבער די גאנצע וועלט.
=== ארבעט ===
אין 01' האט כינע געהאט א סך הכל צאל פון 763 מיליאן מענטשן אין די ארבעט'ס קראפט, וועלכע איז דער גרעסטער נומער אין דער וועלט. פון דעם האט 48 פראצענט פארנומען לאנדווירטשאפט, געהילץ, און פישינג. גראבונגן, מאנופעקטשערינג, און קאנסטראקשן האט פארנומען 22 פראצענט און די איבעריגע 13 פראצענט איז די סערוויס סעקטאר וואס נעמט אריין באנקירונג, רעגירונג, טראנספארטאציע, טוריזם, און ריטעיל האנדל. קעגן אנדערע ציוויליזירטע לענדער איז כינע היבש צוריקגעפאלן מיט די סערוויס סעקטאר אין וועלכע ווייניג פון אירע איינוואוינער ארבייטן.
די אנעמפלאוימענט ראטע אין כינע שטייט היינט ביי 3.1 פראצענט וועלכע איז זייער נידעריג פאר אזא גרויסע פאלק אבער ווי עס שיינט ווערט דאס א גרויסער פראבלעם אין כינע ווייל זייער אסאך פון די גרויסע פירמעס האבן אן איבערפלוס פון ארבייטער און זאגן זיי צוביסלעך אפ. ספעציעל שטייט דער פראבלעם אין די פארמינג אינדוסטרי צו וועלכע מיליאנען ארבייטער פלעגן קומען יעדן ווינטער פאר א סעזאן דזשאב. אבער מיט די היינטיגע פארמינג טעכניק פעלט נישט אויס א צענטל די ארבייטער און אלע ארבייטער בלייבן אין שטאט וואו זיי זוכן ארבייט און לייגן זיך אן אויף די שטאטישע ביזנעסער וועלכע זענען שוין לויט אלע שאצונגן איבערגעפילט מיט ארבייטער.
נאך א פראבלעם וואס פלאגט די כינעזער ארבייטער איז די עקענאמישע רעפארמס וואס האט געטוישט אסאך זאכן און עפעקטירט דעם פשוט'ן ארבייטער. די רעגירונג פלעגט אמאל אויפנעמען ארבייטער און זיי געבן אסאך בענעפיטן ווי רעטייערמענט, סאציאלע סעקיוריטי, מעדיקל קעיר און טיילמאל אויך האוזינג. זינט די רעפארמס זענען אריין אין קראפט האבן די ביזנעס פירער באקומען מער פרייהייט אויפצונעמען און באזייטיגן ארבייטער און די גרויסע נומערן פון אנעמפלאוימענט אינשורענס און אנדערע בענעפיטן האבן אויסגענאגט צופיל געלט פון די רעגירונג און די רעגירונג האט אפגעשטעלט רוב פון די בענעפיטן. אין די לעצטע עטליכע יאר ארבעט די רעגירונג אויף נייע פלענער פאר די קריטיש וויכטיגע בענעפיטן ווי רעטייערמענט, סאציאלע סעקיוריטי, און מעדיקעיל באהאנדלונג.
האנדל יוניאנס זענען ארגאניזירט אין אלע ביזנעס און אינדוסטריאלע סעקטארס. טייל פון די גרויסע יוניאנס זענען נאך געגרינדעט געווארן אין די 920' יארן אבער די גרעסערע טייל איז ערשט אויפגעקומען זינט די קאמוניסטן האבן איבערגענומען די פירערשאפט. אלע כינעזער יוניאנס זענען אונטער איין גרויסע יוניאן וועלכע ווערט אנגערופן "אל טשיינע פעדערעישן אוו טרעיד יוניאנס". די יוניאנס געבן די מאקסימום סעקיוריטי וואס מעגליך לויט די כינעזער געזעצן. ארום 104 מיליאן כינעזער ארבייטער זענען אונטער א יוניאן.
=== לאנדווירטשאפט ===
כינע פארמאגט 7 פראצענט פון דער וועלט'ס סך הכל אקער-ערד לאנד מיט וועלכע זי קען אונטערהאלטן 20 פראצענט פון דער וועלט'ס באפעלקערונג. אבער צו קענען פלאנצן די אלע ערד פארלאנגט זיך אסאך וואסער וועלכע כינע האט נישט גענוג ווייל עס רעגנט נישט אזויפיל דארט. במשך צענדליגער דורות האבן די כינעזער געארבעט אויף פארשידענע וועגן צו באוואסערן זייער ערד. איינע פון זייערע מעטאדן איז געווען דאס בויען שמאלע לאנגע טייכן וועלכע ברענגן אריין דאס וואסער אין לאנד. אפילו היינט זענען זיי נאך פארנומען מיט די סארט ארבעט און האלטן טאקע יעצט ביים פארענדיגן די וועלט'ס גרעסטע וואסער דאמבע אויפ'ן יאנגעצער טייך וועלכע וועט געבן די מעגליכקייט צו קאנטראלירן דאס וואסער וויאזוי זיי געפעלט. די רעגירונג פלאנט טאקע צו בויען דערנאך א גרויסע רעזערוואר וועלכע וועט זיך שלענגלן הונדערטער מיילן און סופלייען וואסער אויך אין די פארווייטערטע געגענטער.
מיט צענדליגער יארן צוריק האט נאך כינע געהאט א מאנדל אין עסן ווייל רוב ערד איז אינגאנצן נישט געווען געפלאנצן. היינט איז יא פאראן גענוג עסן פאר דאס גאנצע פאלק אבער עס קען זיך נאך מאכן אמאל אין א שוואכערע יאר אז זי זאל דארפן אימפארטירן גרינצייג פון אנדערע לענדער. וויפיל עס זאל נישט וואקסן אין כינע וועט גארנישט איבערבלייבן פאר די וועלט ווייל עס זענען פאראן דארט איבער א ביליאן מענשטן וואס עסן אלעס אויף. איין זאך וואס בלייבט יא דארט איבער איז [[באוול]] וועלכע מען קען נישט עסן. כינע עקספארטירט טאקע באוול איבער די גאנצע וועלט וועלכע ווערט גענוצט פאר טעקסטיל.
כינע פראדוצירט אויך די גרעסטע פראצענטן פון פלייש, גרינצייג, און פינאטס ניסלעך. זי קומט אריין צווייט אין די פראדוקציע פון טיי, צוקער, און רעפ בונדלעך (ווערט גענוצט פאר פארשידענע אויל).
רייז איז כינע'ס גרעסטע עסן אוצר און איז די וועלט'ס גרעסטע אוצר. ארום 26 פראצענט פון כינע'ס קולטיווירטע לאנד איז באוואקסן מיט רייז פון וועלכע די כינעזער עסן אסאך. ווייץ איז די צווייטע אויף די רייע און די כינעזער נוצן אויס יעדעס ביסל דערפון צו מאכן געבעקסן פון אלע ערליי סארטן. אויך מיט קארן, זיסע און ווייסע פאטעטאס, און אוטס איז כינע געבענטשט. די פרוכט אוצרות זענען אויך נישט צוריק געבליבן און עס בלייבט אפילו איבער פאר עקספארט. די הויפט פרוכטן זענען: פיינעפל, באנאנעס, עפל, בארן, אראנדזשן, און טענדזשערינס.
=== וועלדער און פישעריי ===
כינע האט קיינמאל נישט פארמאגט קיין סך וועלדער און אפילו פון דאס ביסל וואס איז יא געווען האט מען אין משך פון די יארן אויסגעהאקט א גרויסער טייל דערפון פאר האלץ און אנדערע באדערפענישן. דאס אויסהאקן די וועלדער האט אנגעזייעט א חורבן אין כינע ווייל אויב עס איז פאראן ווייניג געוואוקסן ווערד די ערד צו נאס (ביימער און אנדערע געוואוקסן נאגן ארויס דאס וואסער פון די ערד) און איז מער אויסגעשטעלט צו פארפלייצונגען ווי עס האט זיך טאקע ארויסגעשטעלט אין כינע. צענדליגער פארפלייצונגען האבן אומגעברענגט מיליאנען מענטשן אין א משך פון 200 יאר. ווען די קאמוניסטישע רעגירונג האט איבערגענומען די פירערשאפט האט זי זיך באלד גענומען צו דעם פראבלעם און אנגעהויבן איינפלאנצן פרישע ביימער איבעראל. די רעגירונג האט געעפענט א ביימער קאמפיין און אפעלירט צו אירע איינוואוינער זיי זאלן איינפלאנצן ביימער ארום זייערע הייזער. די קאמפיין האט געהאלפן און האט דראסטיש געהויבן די פראצענט פון באוואקסענע ערד פון 8 פראצענט אין 949' צו 17.1 אין 01'.
כינע'ס וואסערן זענען פיל מיט הונדערטער ערליי פיש פון וועלכע די כינעזער פיש כאפער שעפן ארויס די גרעסטע פראצענט פיש פון דער גאנצער וועלט. די כינעזער גלייכן פיש און עסן דאס שטענדיג.{{הערה|ביי אידן איז פיש א וועכענטליכע מאכל יעדן שב"ק און צומאל אויך ביי שמחות. די גוים עסן אבער זעלטן א שטיקל פיש און ווען יא גייט מען צו א ספעציעלע רעסטוראנט און מען באצאלט א שיינע סומע געלט פאר אן אויסגעזאלצענעם סלייס פיש}} אלע ערליי געקעכטסן און וועגן פון סערווירן פיש שטאמען פון כינע, אריינגערעכנט עטליכע ערליי פיש וואס מענטשן עסן לעבעדיגערהייט. רוב פיש וואס די כינעזער עסן זענען נישט כשר אבער זייער בעסטע און מערסט געגעסענע פיש איז קארפ פון וועלכע עס איז פאראן איבער גענוג.
=== אינדוסטריע ===
כינע'ס אינדוסטריע סעקטאר באשטייט פון פאבריקאציע, גראבונגען און [[קאנסטרוקציע]]. איר אינדוסטריע וואוקס שטייגט היינט צו טאג די שנעלסטע אין דער וועלט מיט איבער 17 פראצענט פער יאר. איר מאנופעקשטערינג איז פארשידנארטיג און רעכנט אריין אויך סאפיסטיקירטע פראדוקטן ווי פליגער, שיפן, אויטאמאבילן, סעטעלייטס, און אנדערע מאדערנע אינדוסטריאלע עקוויפמענט. טייל פון די מאנופעקטשערינג ביזנעסער זענען שטארק מצליח און פארדינען שווערע געלטער און טייל רעגירונג אפערירנדיגע ביזנעסער פארלירן געלט מיט יעדן פארבייגייענדיגן טאג.
זייענדיג אונטער קאמוניסטישע קאנטראל ווערט די אינדוסטרי סעקטאר פלאנירט אויף יעדן טריט און שריט דורך די רעגירונג'ס קאמוניסטישע פלאנירונג סיסטעם. יעדע עטליכע יאר טוישט מען די פלענער און ווען עס ארבעט זיך ווייטער נישט אויס טוישט מען צוריק. אין 979' איז געווען די גרעסטע אזא אויפשאקלונג ווען די רעגירונג האט באשלאסן צו פארלאנגזאמען שווערע אינדוסטרי מאנופעקטשערינג און פארשנעלערן די לייכטע אינדוסטריע מאנופעקטשערינג פון וועלכע מען זעט אסאך שנעלער דאס געלט.
אייזן איז נומער איינס אין דעם אינדוסטריע סעקטאר. מיליאנען ארבייטער פראדוצירן 101 מיליאן מעטריק טאנען פון אייזן וועלכע איז די גרעסטע צאל אין דער וועלט. די אייזן אינדוסטרי פראדוצירט צענדליגער ערליי אייזן פון וועלכע א טייל פון זיי ווערט כמעט נאר געמאכט אין כינע און עס איז פאראן א שטארקע פארלאנג דערויף. אויך אריינגערעכנט אין די אייזן אינדוסטרי איז די שווערע עקוויפמענט וואס מען מאכט אלס פון אייזן ווי טראקטארס, שיפן פאבריקן, לאקאמאטיוון, גראבונג מאשינען, ריפיינערי עקוויפמענט און נאך אסאך ענליכע זאכן.
טעקסטייל איז די צווייטע גרעסטע אינדוסטרי אין כינע און כינע איז אויך די וועלט'ס גרעסטע פראדוצירער אין די אינדוסטרי. די הויפט טעקסטיילס זענען: באוול (קאטאן), וואל, זיידן, לייווענט (לינען), און כעמיקאלע פייבערס. אחוץ די פאברעצירונג האבן זיי די גרעסטע אפעראציעס פון טעקסטייל פרינטינג און דייאינג, ניטינג, און קאנטראקטינג (אויפנייען).
אנדערע וויכטיגע זאכן וואס ווערן פראדוצירט אין כינע זענען: פאפיר, צעמענט, טעלעוויזיעס, ביציקלעך, ניי מאשינען, וואש מאשינען, רעפרידזשערעיטארס, און אויטא טיילן און מאטארן.
כינע פארמאגט און גראבט אויס אסאך וויכטיגע מינעראלן. איר הויפט מינעראל איז קוילן. זי גראבט אויס 1.32 ביליאן מעטריק טאנען, די גרעסטע אין דער וועלט. רוב ענערגיע פאר די אינדוסטריס און אויך פאר היימען קומט פון קוילן. אין אלע ווינקלן פון כינע איז פאראן קליינע קוילן אוצרות אבער די גרעסטע טייל ווערט אויסגעגראבן אינעם שענקסי פראווינץ לענגאויס דעם יאנגעצער טייך. אויך אויל פארמאגט כינע זייער אסאך אבער מיט אזא גרויסע באפעלקערונג איז דאס ווייט פון גענוג און אויב מען רעכנט דאס אויס פער מענטש וועט דאס אויסקומען ווינציגער ווי סיי וועלכע לאנד.
=== דינסטן ===
כינע'ס סערוויס סעקטאר נעמט אריין קאמערץ, עסן און איבערבייסונג קעטערינג, ריטעיל האנדל, באנקירונג און פינאנציעלע סערוויסעס, אינשורענס, ריעל עסטעיט, סעקיוריטי, קולטורל און געזונטהייט סערוויסעס, און לעגאלע סערוויס.
בעפאר די 970' רעפארם איז כינע'ס סערוויס סעקטאר געווען שטארק צוריקגעבליבן און טייל דערפון איז אפילו נישט געווען צו באקומען. די פארלאנג פאר סערוויס האט זיך ערשט אנגעהויבן אין די 70'גער און 80'גער יארן. ריטעיל איז אמאל געווען נאר אין רעגירונג שאפינג ערטער אבער זינט די רעפארם האט די רעגירונג ערלויבט פריוואטע געשעפטן. היינט זענען פאראן אסאך פריוואטע געשעפטן אין וועלכע מען פארקויפט אלע ערליי זאכן אבער עס איז נאך אלץ פאראן מער ווענדארס וואס דרייען זיך ארום אויף די גאסן אדער סטאנציאנירן זיך ביי די ווינקלן פון די גאסן און פארקויפן ביליגע פראדוקטן. נאר אין די גרויסע שטעט זענען פאראן גרויסע מאדערניזירטע שאפינג צענטערן מיט געשעפטן פון אלע סארטן. אסאך אינטערנאציאנאלע פירמעס האבן אין די לעצטע יארן אינוועסטירט אין כינע און אפערירן דארט עטליכע גרויסע געשעפטן.
די פארלאנג פאר באנקירונג, אינשורענס, לעגאלע סערוויס, נאטערי, און אקאונטינג וואקסט פון יאר צו יאר, א דאנק די בליענדיגע עקאנאמיע. בעפאר די רעפארם האט די רעגירונג געהאט די אחריות און קאנטראל אויף אלע פענסיע. היינט קען מען שוין באקומען די סערוויס דורך פינאנציעלע אינסטיטוציעס און אינשורענס פירמעס.
=== טוריזם ===
קאמוניסטישע רעגירונגען האבן קיינמאל נישט געגליכן מען זאל זיי באזוכן אדער זייערע מענשטן זאלן גיין באזוכן אנדערע לענדער. אין די ערשטע 20 יאר פון ווען די קאמוניסטישע פארטיי האט איבערגענומען די פירערשאפט אין כינע זענען אלע טויערן פאר טוריסטן געווען פארשלאסן. די רעגירונג האט אבער שנעל געטוישט איר פאליסי ביי די 970' רעפארם וועלנדיג מאכן מער קעש געלט. כדי צו צוציען טוריסטן האט זיך פארלאנגט אסאך ארבעט ווי איבערבויען האטעלן, צושטעלן מער פליגער טראנפארטאציע קיין כינע און אויך אינלאנד, אויסרייניגן און צושטעלן אטראקציע ערטער וכדומה. היינט צו טאג קומען מיליאנען מענשטן פון די גאנצע וועלט באזוכן כינע צוליב איר היסטאריע און אינטערעסאנטע קולטור. די הויפט אטראקציע ערטער זענען די כינעזער וואנט אין צפון כינע, די פארבאטענע שטאט (היינט באקאנט אלס די פעלעס מוזעאם) אין בייזשינג, די פארנומענע גאסן און שאנכאי און נאך עטליכע נאטורליכע וואונדער ערטער.
אין 01' האבן 27 מיליאן מענטשן באזוכט כינע. די גרעסטע טייל באזוכער זענען געווען פון האנג קאנג, מעקאו, און טייוואן. גרויסע נומערן פון טוריסטן זענען אויך געווען פון [[יאפאן]], רוסלאנד, די פאראייניגטע שטאטן, די פיליפיניען אינזלען, טיילאנד, דייטשלאנד, קאנאדע, פראנקרייך, און אויסטראליע. צווישן די כינעזער זעלבסט איז אינלאנד טרעוול אויך פארמערט געווארן מיט ריזיגע פראצענטן. אין יאר 95' האבן 629 מיליאן כינעזער באזוכט אן אנדער ארט אין כינע. דאס איז געווען א 40 פראצענט פארמערונג פון א יאר בעפאר.
=== ענערגיע ===
כינע איז פון די וועלט'ס גרעסטע פראדוצירער פון עלעקטריסיטי. אבער מיט דעם אלעם איז דאס נישט געונג צו סופלייען אלע איינוואוינער, ספעציעל אין די גרויסע שטעט. 80 פראצענט פון כינע'ס יערליכע עלעקטריק ארויסגעבונג קומט פון קוילן, 15 פראצענט פון היידרא-עלעקטריק, און 1 פראצענט פון נוקלעארע קראפט. קוילן פראדוקציע געפינט זיך אין גאנצן לאנד און היידרא עלעקטריק געפינט זיך נעבן דעם [[געלער טייך|געלן טייך]].
כינע פרובירט שטארק צו עלימינירן די קוילן ענערגיע אינדוסטרי און אויפציען וואס מער היידרא עלעקטריק וועלכע איז די ריינסטע ענערגיע מיטל. עס זענען פאראן אסאך טייכן אין כינע וואס וואלטן דאס ערמעגליכט אבער עס פאדערט זיך אסאך ארבעט ווייל די כינעזער טייכן פארמאגן ווייניג גרויסע וואסער פאלן פון וועלכע מען קען גרינגערהייט פראדוצירן היידרא עלעקטריק און עס פאדערט זיך צו בויען וואסער דאמבעס וועלכע איז א קאמפליצירטע ארבעט און נעמט אסאך צייט. אין דרום כינע זענען פאראן אסאך קליינע וואסער פאלן פון וועלכע מענטשן האבן געמאכט פריוואטע היידרא עלעקטריק אינסטעלאציעס אבער עס איז ווייט פון גענוג פאר אזא גרויסע באפעלקערונג.
ווי דערמאנט בויט יעצט כינע א מעכטיגע וואסער דאמבע וועלכע וועט זיין די גרעסטע אין דער וועלט ווען עס וועט פארטיג ווערן גאר בקרוב. די פלענער נעמען אריין צוויי גרויסע אונטערנעמונגען: די ערשטע איז א פארפלייצונג סיסטעם צוזאמענגעשטעלט פון ספעציעלע שמאלע מענטשליך געמאכטע קאנאלן וואס וועלן זיך אריינציען אין די שטעט און דערפער. דער פלאן איז היבש א קאנטראווערסיאלע ווייל עס האנדלט זיך נישט דא פון קיין נארמאלע רעגירונג וואס פארשטייט וויאזוי זיך אומצוגיין מיט אירע בירגער. די קאמוניסטישע רעגירונג האט שוין פון לאנג אויסגעמאלן זייערע קאנאלן וועלכע וועט געצווינגענערהייט פארשיקן מיליאנען איינוואוינער פון זייערע הייזער. די צווייטע פראיעקט וועט זיין א ריזיגע היידרא עלעקטריק אינסטעלאציע וועלכע וועט ערשט פארטיג ווערן אין 09'. אויב אלעס וועט גיין ווי געפלאנט וועט עס זיין די גרעסטע ענערגיע פראדוקציע פראיעקט אין דער וועלט.
=== אויסערן האנדל ===
כינע'ס אויסערן האנדל איז אין גרעסטן טייל קאנטראלירט דורך רעגירונג אפערירענדיגע האנדל קאאפעראציעס. בעפאר די עקענאמישע רעפארמען אין 79' האבן די פירמעס נישט געמעגט קויפן רויע מאטריאל פון אויסערן לענדער נאר האבן עס באקומען פון די רעגירונג און צוריקגעגעבן פארטיג. די רעגירונג האט געהאט א ספעציעלע אפטיילונג וואס האט זיך אפגעגעבן מיט פראדוקט אויסשפרייטונג און זיי האבן באשטימט די פרייזן אויף יעדע זאך כדי יעדער זאל עס קענען קויפן. זינט די רעפארמען האט זיך אלעס געטוישט און די פירמעס האבן באקומען די פרייהייט אריינצוברענגן רוי מאטריאל פון צענדליגער לענדער ארום די וועלט.
אינעם פארגאנגענעם יאר האט כינע'ס עקספארט דעגרייכט 249.2 ביליאן דאלאר און אומפארטן איז געווען 225.0 ביליאן דאלאר. די הויפט זאכן וואס מען עקספארטירט זענען: אנצוגן, אנצוג צוגעהערן, שיך, טעקסטייל, טעלעקאמוניקאציע און מוזיקאלע סיסטעמען, מאשינערי, אייזן און אייזערנע פראדוקטן, אויטאמאבילן, לאנדווירטשאפט כעמיקאלן, גומען, ווייץ, און שיפן. די פרינציפאלע לענדער מיט וועלכע כינע האנדלעט און אימפארטירט זענען: האנג קאנג (באמת א טייל פון כינע אבער זי האט אן אנדערע רעגירונג סיסטעם), די [[פאראיינגטע שטאטן]], [[יאפאן]], [[דרום קארעע]], [[דייטשלאנד]], [[סינגאפור]], [[האלאנד]] און די [[פאראייניגטע קעניגרייך]].
כינע'ס פריינטשאפט מיט די פאראייניגטע שטאטן איז אין די לעצטע 15 יאר אסאך שוואכער געווארן ווייל די אמעריקאנער רעגירונג האט כסדר פארדאמט די קאמוניסטישע רעגירונג פאר מענטשן רעכט פראקטיקן. אמעריקע האט עטליכע מאל געסטראשעט אז זי וועט אפהאקן אירע בעסטע האנדל סטאטוס וועלכע אמעריקע האט אנגעהאלטן מיט כינע און נאך געציילטע לענדער. אבער מיט די יארן האט די קלינטאן אדמיניסטראציע איינגעזען אז מיט שטרענגן וועט מען גארנישט אויפטאן נאר אנשטאט זאל מען אנהאלטן און אפילו פארבעסערן די האנדל סטאטוס און אזוי ארום פארשטערקערן די שטיצע פאר ענווייראמענטאלע, לעיבאר, און מענטשן רעכט רעפארמען אינערהאלב כינע. די רעזולטאטן זענען טאקע געווען גוטע ווען כינע האט באלד געמאלדן אז זי וועט עפענען מער האנדל צו די אינטערנאציאנאלע וועלט און רעדוצירן די טעריפס (אימפארט קאודס אויף פראדוקטן אין די שטייער פראצענטן). אין יאר 00' האט די אמעריקאנער קאנגרעס דורכגעפירט לעגיסלאציע, געבנדיג כינע פערמענאנטע האנדל סטאטוס.
=== וואלוטע און באנקירונג ===
כינע'ס אפיציעלע וואלוטע איז די רענמינבי וואס ווערט אנגערופן אין דער וועלט די יאן (8.28 יאן איז געווענליך ווערט איין יו-עס דאלאר). דאס לאנד'ס באנקירונג סיסטעם איז אונטער די רעגירונג'ס קאנטראל. די צענטראלע פינאנציעלע אינסטיטוציע איז די מענטשנ'ס באנק אוו כינע וועלכע פראדוצירט אלע כינעזער וואלוטע. די אינטערנאציאנאלע אקאונטס און אויסערן וואלוטע ווערט אנגעפירט דורך די באנק אוו כינע וועלכע פארמאגט 500 פליגלן איבער די וועלט. אין צוגאב האט כינע נאך 4 גרויסע בענק: די לאנדווירטשאפט באנק אוו כינע, וועלכע איז פאראנטווארטליכט צו געבן הילף פאר די לאנדווירטשאפט סעקטאר. די באנק אוו קאמוניקאציעס אוו כינע, א קאמערציאלע באנק. די אינדוסטריאלע און און קאמערציאלע באנק אוו כינע, וועלכע באהאנדלט אינדוסטריאלע און קאמערציאלע קרעדיטס און אינטערנאציאנאלע ביזנעס. די מענטשנ'ס קאנסטראקשן באנק אוו כינע, וועלכע גיט זיך אפ מיט פאנדן פאר ציווילע קאנסטראקשן. אויסער די בענק זענען פאראן עטליכע טראסט און אינוועסטמענט קאאפעראציעס וועלכע ברענגן אויסערן איוועסטמענטס קיין כינע. עס זענען פאראן סטאק עקסטשעינדזשס אין שאנכאי, שענזאן, און טיאנדזשין.
== טראנספארטאציע ==
| 