אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "העברעאיש"

אינהאַלט אויסגעמעקט אינהאַלט צוגעלייגט
אין תקציר עריכה
שורה 13:
<!--
=== עלטסטע העברעאישע אויפשריפטן ===
יוליאין יולי 2008 האט דער ישראלישער ארכעאלאג [[יוסף גארפינקל|יאסי גארפֿינקל]] discoveredאנטדעקט a ceramic shard at [[Khirbet Qeiyafa]] which he claimed may be the earliest Hebrew writing yet discovered, dating around 3000 years ago.<ref>{{cite news |work=BBC News |date=30 October 2008 |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/7700037.stm |title='Oldest Hebrew script' is found |access-date=3 March 2010}}</ref><ref>{{cite news |work=Daily Mail |date=31 October 2008 |url=http://www.dailymail.co.uk/news/worldnews/article-1081850/Proof-David-slew-Goliath-Israeli-archaeologists-unearth-oldest-Hebrew-text.html |title='Proof' David slew Goliath found as Israeli archaeologists unearth 'oldest ever Hebrew text' |access-date=3 March 2010}}</ref> Hebrew University archaeologist Amihai Mazar said that the inscription was "proto-Canaanite" but cautioned that, "The differentiation between the scripts, and between the languages themselves in that period, remains unclear," and suggested that calling the text Hebrew might be going too far.<ref>{{cite news |url=http://www.haaretz.com/jewish-world/news/have-israeli-archaeologists-found-world-s-oldest-hebrew-inscription-1.256305 |title=Have Israeli Archaeologists Found World's Oldest Hebrew Inscription? |work=Haaretz |agency=AP |date=30 October 2008 |access-date=8 November 2010 |deadurl=no |archive-url=https://web.archive.org/web/20110806071612/http://www.haaretz.com/jewish-world/news/have-israeli-archaeologists-found-world-s-oldest-hebrew-inscription-1.256305 |archive-date=6 August 2011 }}</ref>
-->
 
שורה 23:
# '''עברית מקראית''' (אויף יידיש: '''[[לשון קודש]]''') - די ערשטע העברעאישע דיאלעקט וואס מיר קענען, איז לשון [[תורה|התנ"ך]]. גערעדט אין [[ארץ ישראל]] פון ב'תק"ס ביז ג'ק"ס.
# '''לשון [[חז"ל]]''' - דער דיאלעקט האט מען גענוצט צווישן דער ערשטער יארהונדערט צום פינפטן יארהונדערט (לויט די קריסטלעכע צייט-רעכנונג). דער אונטערשייד צווישן זיי, ווערט שוין געבריינגט פון די חז"ל: ''"לשון תורה לעצמה, לשון חכמים לעצמה"'' (עבודה זרה נ"ח:). לשון חז"ל איז געווירקט געווארן פון אנדערע שפראכן, איבער הויפט פון [[אראמיש]]. אין די צייטן פון די תנאים פון דער משנה און דער ברייתא האט מען גערעדט העברעאיש, אבער נאכהער ווייזט אויס אז די הויפט שפראך איז געווארן אראמיש וואס מען זעט אין דעם תלמוד. טראץ דעם איז א טייל פון דער גמרא געשריבן אויף העברעאיש און אויך אין שפעטערע תקופות האט מען געשריבן אויף לשון קודש.
# '''[[מיטל עלטער]]''' - אין דידער דאזיקער תקופה האט מען נישט גערעדט העברעאיש אלס מאמע לשון, אבער מען האט איר גענוצט צו שרייבן דיכטונגען און ליטעראטור. ווי רבי [[אלעזר הקליר]], ר' [[סעדיה גאון]], [[רש"י]], [[אבן עזרא]] א.א.וו. גענוצט פון יאר ג'שס"ו ביז ה'ס"ו.[[טעקע:Hazvi.jpg|left|200px]]
# '''מאדערנע העברעאיש''' ("ישראליש") - די אויפלעבונג פון דער העברעאישער שפראך נאך וואס מען האט זי נישט גערעדט זינט דעם צווייטן יארהונדערט האט געגרינדעט [[אליעזר בן יהודה]] אין יאר תר"ם.[[טעקע:Hazvi.jpg|left|200px]] די נייע העברעאיש איז געמישט פון אלערליי תקופות פון דער העברעאישער שפראך., און היינט ווערט זי אויך געווירקט פון דער [[ענגליש]]ער שפראך. לויט א געזעץ אין [[ישראל]] איז די [[אקאדעמיע פאר דער העברעישער שפראך|אקאדעמיע פאר דער העברעאישער שפראך]] פאראנטווארטלעך אויפן אויסלייג פון ווערטער אין העברעאיש און שאפט נייע ווערטער. מאדערנער העברעאיש איז די אפיציעלע שפראך פון ישראל. דער לינגוויסט [[גלעד צוקערמאן]] טענהטטענה׳ט אז "ישראליש" איז אן אייראזישעאייראַזישע פילשיכטיקע שמעלצשפראך, איינצייטיק סעמיטיש און אייראפאישאייראפעאיש. ער טענהטטענה׳ט אז ישראליש נעמט אריין דאס העברעישהעברעאיש אבער אויך דאס מאמע-לשון, (יידיש,) פלוס אנדערע שפראכן.<ref>[http://uq.academia.edu/GhiladZuckermann/Papers/9543/Di-Yisroeldike-shprakh--Hebreish-Lebt-Vider--Yidish-Lebt-Vayter--The-Israeli-Language--Hebrew-Revived--Yiddish-Survived- "די ישראלדיקע שפראך: העברעיש לעבט ווידער, יידיש לעבט ווייטער"], פֿון [[גלעד צוקערמאן]], ''[[אויפן שוועל]]'' נ' 337 (2007).</ref>
 
א דיכטונג פון אלעזר הקאליר פֿון דעם מיטל־אַלטער אויף פורים:
שורה 33:
 
===לינגוויסטיק===
לינגוויסטיש איז העברעאיש א שפראך וואס געהערט צו די צפון־מערב [[סעמיטישע שפראכן]], און איז דער דיאלעקט וואס די איינוואוינער פון [[ארץ ישראל]] האבן גערעדט אין דער צייט פון תנ״ך, בערך צווישן די יארן פון ב'תק"ס ביז ג'ק"ס (1200 פאר דער ציווילער רעכענונג ביז 600 פאר דער ציווילער רעכענונג). דער שטח פון ארץ ווערט גערופן אין תנ״ך [[ארץ כנען]], וואס שליסט איין די היינטיקע לענדער פון ארץ ישראל, [[לבנון]], [[סיריע]] און [[יארדאניע]]. אין יענע יארן האבן די כנענים אין לבנון גערעדט די פעניקישע שפראך, וואס איז א ביסל ענלעך צו העברעאיש.
 
כמעט דער גאנצער תנ״ך (אחוץ טיילן פון [[ספר דניאל|דניאל]] און [[ספר עזרא|עזרא]]), ווי אויך די [[משנה]] און רוב פון די [[ספרים חיצוניים]] און די באהאלטענע מגילות, זענען געשריבן אין לשון קודש. די שפראך האט זיך געענדערט במשך די יארן, און מען דערקענען די אונטערשייד צווישן לשון קודש אין תנ״ך און לשון חז״ל געניצט אין דער משנה.