אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "סאטמאר (הויף)"

אינהאַלט אויסגעמעקט אינהאַלט צוגעלייגט
אין תקציר עריכה
שורה 1:
{{אנדערע באדייטן|דאס=דאס חסידות|אנדער=די שטאט|זעט=סאטמאר (שטאט)}}
'''סאטמאר''' איז א [[חסידות]] געגרינדעט דורך רבי [[יואל טייטלבוים]], רב אין [[סאטמאר (שטאט)|סאטמאר]], [[זיבנבערגן]]. היינט וואוינען די חסידים בעיקר אין [[וויליאמסבורג]], [[ניו יארק סיטי|ניו יארק]], און אין דעם סאטמארער שטעטל [[קרית יואל]] אין [[מאנרא]], [[ניו יארק]],. ווי אויך זענען דא סאטמארער חסידים אין אנדערע פרומע ישוביםיישובים איבער דער וועלט. זיי זענען בעיקר באקאנט מיט זייער שטארקן קעגנזאץ צו [[ציוניזם]] וואס ר'רבי יואל האט שטענדיק שטארק געשטורמטגעשטורעמט קעגן דער גרינדונג און אידעאלאגיע פון ציוניזם. די סאטמארער חסידים זענען בעיקר פונעם [[אונגארן|אונגארישן]] און רומענישן אפשטאם.
 
== רבי יואל טייטלבוים ==
{{הויפט ארטיקל|יואל טייטלבוים}}
סאטמאר איז א גרויסע שטאט וואו עס האבן געוואוינט טויזנטער פרומע אידן פון פארשידענע שיכטן און קרייזן אין די יארן נאך דער ערשטער וועלט-מלחמה. אין יאר תרפ"ח איז פלוצלינג נסתלק געווארן דער סאטמארער רב, '''ר' אליעזר דוד גרינוואלד''', דער '''קרן לדוד''', איז דאן ווידער ערוועקט געווארן דידער געדאנק פון אויפנעמען רבי יואל טייטלבוים פאר רב,. ר'רבי יואל האט דארט געהאט פילע אנהענגער און חסידים, נאך געציילטע יארן פון מיינונגס פארשידנהייטן און א דין תורה איז ר'רבי יואל אויפגענומען געווארן פאר רב, און איז זיך געקומען באזעצן אין שטאט אוןאין יאר תרצ"ד.
 
סאטמאר איז א גרויסער באוואוינטער צענטער שטאט ווי עס האבן געוואוינט טויזנטער פרומע אידן פון פארשידענע שיכטן און קרייזן. דארט אוןאין סאטמאר האט ר'רבי יואל געפירט א גרויסע ישיבה. ר' יואלער איז געווען דארט רב ביזן חורבן אייראפע, ווען מ'האט ניסן תש"ד קאנצעטרירט די סאטמארער אידן אין געטא, און זיי שפעטער ליקווידירט קייןאין אוישוויץ הי"ד.
 
== אדמורי"ם ==
רבי [[יואל טייטלבוים]], אן אייניקל פונעם [[משה טייטלבוים (ישמח משה)|ישמח משה]] פון [[איהעל]], דער מייסד פון דיסאטמארער מוסדותחסידות, איז נסתלק געווארן אום כ"ו אב תשל"ט, און זיין [[ציון]] איז אין זיין געגרינדעטע שטעטל [[קרית יואל]],. זיין ציון איז א פלאץ וואו מען קען טרעפן אידן פון איבער דער גארער [[וועלט]], פון אלע שיכטן און קרייזן וועלכע קומען זיך אויסגיסן דאס [[הארץ]] ביים [[קבר]] פון דעם צדיק.
 
[[טעקע:2 satmar rabbes.jpg|קליין|250px| '''די סאטמארסאטמארער רבי'ס''', לינקס רבי [[יואל טייטלבוים]], רעכטס זיין נעפיונעפע, רבי [[משה טייטלבוים]]]]
 
נאך זיין פטירה האט איבערגענומען די הנהגה זיין פלימעניקפלומעניק הגה"ק רבי [[משה טייטלבוים]] וועלכע האט ממשיך געווען מיט די הייליגע ארבייט, ווי מחזק זיין די יסודות און אזוי אויך מייסד געווען פרישע פליגל'ען צו דער הייליגער תורה אימפעריע בכל קצווי תבל.
 
רבי משה טייטלבוים , דער מנהיג פון די סאטמארער מוסדות, איז נסתלק געווארן אום [[כ"ו ניסן]] [[ה'תשס"ו]], און איז נטמן געווארן אינעם אוהל אין קרית יואל.
 
נאך זיין פטירה האטהאבן איבערגענומען די הנהגה זיין עלטסטער זון רבי [[אהרן טייטלבוים|אהרן]] פון(מהר״א) אין קרית יואל, און זיין 3'טערדריטער זון רבי [[זלמן לייב טייטלבוים|זלמן לייב]] האט איבערגענומען דאס ביהמ"ד(מהרז״ל) אין װילימסבורג.
 
== היסטאריע ==
סאטמאר איז א קהילה אין [[ניו יארק]] וואס איז אויפגעשטעלט געווארן דורך א גרופע אידן ובראשם הר"ר יואל טייטלבוים, דער סאטמארער רבי. -[[סאטמאר (שטאט)|סאטמאר]] איז דער נאמען פון א שטאט אין [[זיבנבערגן|זימבערגן]] וואו דער אדמו"ר איז געווען רב - נאכ'ן אנגעקומן אהין שוין נאך דער צווייטער וועלט מלחמה קיין [[אמעריקע]], אין זיך געזעהן אהן גארנישט אויף אזוי ווייט אז מ'האט געדארפט מצרף זיין צו מנין א [[קטן]] מיט א [[ספר תורה]] האט מען אנגעהויבעןאנגעהויבן צו בויען [[מוסדות]] וכו' אין נאך פיל מיה און פלאג האבן מענטשן אנגעהויבן צו קומען דאווענען אדער צום טיש קיין סאטמאר (דאן א קליין [[בית המדרש]]'ל), אויך זענען אנגעקומען אביסל אידן פון מעבר לים.
 
=== קנאות ===
'''סאטמאר''', איז באקאנט אין דער [[וועלט]] פאר אירזיין אומ'פשרה'דיגן דרך און שטארקערשטארקן [[אנטי ציוניזם]], איז געגרינדעט געווארן דורך רבי [[יואל טייטלבוים]], זייענדיג רב פון דער [[שטאט]] [[סאַטמאר (שטאָט)|סאַטמאר]] אין [[אונגארן]] פאר דער [[צווייטע וועלט-מלחמה|צווייטער וועלט מלחמה]].
סאטמאר'ס פשרה'לאזער וועג אין אידישקייט שטאמט פון דעם דרך פונעם [[חתם סופר]], רבי [[הלל ליכטענשטיין]] אונדאון די אונגארישע קנאות איברהויפטאיבערהויפט.
 
סאטמאר האט באוויזן נאכ'ן קריג אויפצושטעלן אין [[אמעריקע]] אויפצושטעלן אןא פארצווייגטע נעץ פון מוסדות און ארגעניזאציעסארגאניזאציעס פאר חינוך און געזעגשאפטליכע אינטערעסן וואס זענען היינט צושפרייט איבער דער גארער וועלט. סאטמאר ווערט היינט פאררעכנט פון די סאמע גרעסטע רבי'שע הויפן איבער דער [[וועלט|וועלט.]]
סאטמאר'ס פשרה'לאזער וועג אין אידישקייט שטאמט פון דעם דרך פונעם [[חתם סופר]], רבי [[הלל ליכטענשטיין]] אונד די אונגארישע קנאות איברהויפט.
 
סאטמאר האט באוויזן נאכ'ן קריג אין [[אמעריקע]] אויפצושטעלן אן פארצווייגטע נעץ פון מוסדות און ארגעניזאציעס פאר חינוך און געזעגשאפטליכע אינטערעסן וואס זענען היינט צושפרייט איבער דער גארער וועלט. סאטמאר ווערט היינט פאררעכנט פון די סאמע גרעסטע רבי'שע הויפן איבער דער [[וועלט|וועלט.]]
 
== צדקה וחסד ==
שורה 43:
=== בתי מדרשים ===
====וויליאמסבורג====
::::דערסאטמאר ביהמ"דהאט אויף17 ראדניבתי סטמדרשים אין וויליאמסבורג. איז דער עלטסטער בית המדרש איז דער ביהמ"ד אויף ראדני סט. (חוץ דער קליינער בית המדרש אין הויז פון ר' יואל טייטלבוים ערשטער סאטמאר רב, וואס איז עלטער). וואס ווערט היינט געפירט דורך די חסידים פון רבי זלמן לייב.
17 בתי מדרשים, צווישן זיי
 
:::* ראדני
דער בית המדרש הגדול אויף הופער סטריט וועלכע איז געבויט געווארן תיכף נאך דידער פטירה פון רבי משה מסאטמאר זי"ע פארזענען די געברויךחסידים פון חסידירבי מהר"אאהרן וועלכעאין זענעןוויליאמסבורג געבליבן בית המדרש'לאז נאכדעם וואס די זאליס האבן איבערגענומען דעם ראדני בית המדרש,. האבן זיי געבויט דעם בית המדרש הגדול איזאויף דיהופער סטריט, דער גרעסטעגרעסטער ביהמ"ד אין וויליאמסבורג.
::::דער ביהמ"ד אויף ראדני סט. איז דער עלטסטער בית המדרש (חוץ דער קליינער בית המדרש אין הויז פון ר' יואל טייטלבוים ערשטער סאטמאר רב, וואס איז עלטער).
דער בית המדרש הגדול אויף הופער סטריט וועלכע איז געבויט געווארן תיכף נאך די פטירה פון רבי משה מסאטמאר זי"ע פאר די געברויך פון חסידי מהר"א וועלכע זענען געבליבן בית המדרש'לאז נאכדעם וואס די זאליס האבן איבערגענומען דעם ראדני בית המדרש, איז די גרעסטע ביהמ"ד אין וויליאמסבורג.
 
אזוי אויך האבן ביידע זייטן עטליכע קלענערע בתי מדרשים אין אלע געגנטערגעגנטן פון שטאטוויליאמסבורג.
 
====קרית יואל====
:::* 12 גארפילד רד. - דער צענטראלער ביהמ"ד הגדול דקהל יטב לב אין קרית יואל געבויט בשנת תשל"ה דורך די ראשי הקהילה פון סאטמאר, איז באנייט געווארן א׳ סליחות תשל"ח און איז די גרעסטע ביהמ"ד פון סאטמאר איבער דידער וועלט. דער דברי יואל פון סאטמאר האט דארט מתפלל געווען דורכאויס די ימים נוראים, וואו עס האבן עס דארטן מיטגעהאלטן די טויזנטער חסידים וועלכע זענען געקומען צו פארן. אינעם אונטערשטן שטאק פון ביהמ"ד געפונט זיך דער ״היכל ראזנבערג״ - דער געוועזענער חתונה זאל "קרית יואל מענאר".
:::* יאר תשע"ז ווערט צום ביהמ"ד צוגעבויט א פליגל אויף צפון זייט, וואו אויפן אונטערשטן שטאק קומט צו 3600 קוואדראט פיס צום היכל התורה לע"נ דערדעם ראה"ק פון סאטמאר ר' יצחק ראזנבערג ע"ה. אויפן ערשטן שטאק קומט צו נאך עטליכע הונדערט זיצן צום היבל ביהמ"ד הגדול אריינצונעמען די פילע מענטשן וועלכע קומען מיטהאלטן די תפילות מידי שבת בשבתו ומידי מועד במועדו אין ביהמ"ד הגדול. אינדערוואכן וועט עס צוטיילט ווערן אין פרישע שטיבלעך פאר די מנינים , אויפן 3טןדריטן שטאק וועט פארגרעסערט ווערן אי"ה דער עזרת נשים.
::::דער ביהמ"ד פון די זאליס איז אויף 5 גארפילד
 
אויך בתי מדרשים אין בארא פארק, מאנסי,בלומינגבורג, לייקוואוד, לאנדאן, אנטווערפן, מאנטשעסטער, ירושלים, און בני ברק און בית שמש.
 
=== מוסדות התורה והחינוך ===
שורה 82 ⟵ 81:
:: '''ירושלים-''' זענען די זאלונים די רוב, און טוען פארמאגען די אלטע בניני הקהלה והמוסדות בראש פון זייער רב הגה"צ ר' חיים צבי טייטלבוים בן מהרז"ל, ווי אויך האבען די חסידי חסידי מהר"א א ת"ת כולל מיט א קהלה מיט הונדערטער מעמבערס.
:: '''בני ברק''' זענען רובא דרובא פון חסידי מהר"א. די זאליס האבן אויך געעפנט א קליינטשיגע קהלה.
:: '''מאנשעסטערמאנטשעסטער''' האבעןהאבן ביידע קהלות, און לגבי די מוסדות האבן די חסידי מהר"א דעם ת"ת, און די זאלוינים דעם מיידל שולע, ביידע מיט פילע קינדער.
:: לעצטענס האט מען צוגעבויט נאך יודישע געגנטער ווי בלומינגבורג, און לעיקוואד ווי עס אנטוויקעלט זיך נייע קהלות מוסדות פאר די סאטמארער קהלות ומוסדות.
 
שורה 111 ⟵ 110:
: דער אריגינעלער כולל ייטב לב העכער ביהמ"ד ויואל משה אין קרית ויואל משה אין עזרת תורה געגנט.
: כולל מציונים ויואל משה בהיכל ביהמ"ד הגדול ברך משה אויף רחוב יונה וואו עס הארעווען דארטן קרוב צו 80 לומדים מופלגים על טהרת הקודש. דער רוח החיים איז הרב שמואל זיינוויל פאגעל, וועלכע מאכט זיכער אז עס זאל זיין תמיכה בעתו ובזמנו.
: '''בני ברק'''- כולל עצי חיים בהיכל ביהמ"ד הגדול אין שיכון קרית יואל, ווי אויך אין נאך סאטמארער מקומות איבער דידער שטאט, וואו עס הארעווען דארטן קרוב צו 350 לומדים מופלגים על טהרת הקודש. די ראה"כ איז הרב שלמה זלמן אולמאן שליט"א, הרב שלום טייטלבוים שליט"א דומ"ץ קרית ויואל משה מאנטיסעלאו, ווי אויך נאך קלענערע ראשי חבורות.
 
=== קעמפס ===