|
|סטאטיסטיק=
}}
'''דעלאַטין''' ({{שפראך-uk|Делятин}}) איז א שטעטל אויפן [[פרוט]] טייך אין נאדווארנער ראיאן, [[אוקראינע]], 101 ק"מ מערב פון [[טשערנאוויץ]]. פון 1772 ביז 1918 איז דער געגנט געווען אין מזרח [[גאליציע]].
מזרח [[גאליציע]].
== היסטאריע ==
אין דעם [[15טער י"ה|15טן יארהונדערט]] איז דעלאטין, מיט גאנץ [[רויטע רוטעניע|רויטער רוטעניע]], געווארן א טייל פון [[פוילן]]. אין 1772 האט [[עסטרייך]] גענומען דעם גאנצן ראיאן פון פוילן און געגעבן אים דעם נאמען גאליציע. נאכן [[ערשטן וועלט קריג]] איז דעלאטין אריין אין דער [[צווייטע פוילישע רעפובליק|צווייטער פוילישער רעפובליק]]. דעלאטין איז איינגענומען דורך דער [[רויטע ארמיי|רויטער ארמיי]] סעפטעמבער 1939, אין אנהייב פונעם [[צווייטן וועלט קריג]].
די דייטשעןדייטשן זענען אריינגעקומען אין יאנואר 1941 און אריינגשטעלט אלע יודן אין וואלד, און במשך דריי טעג האבן זיי אלע אויסגעשאסן הי"ד. אן אלטיטשקע פארציילט דארט אז זי האט נאך אלץ שלאפלאזע נעכט ווען די דערמאנט זיך די יאמערליכע קולות וואס מ'האט ארויסגעהערט פון וואלד במשך יענע ביטערע טעג, און די קולות פון די שיסערייען ה"י.
די סאוועטן האבן געשטעלט דאס שטעטל אין דער אוקראינישער סאוועטן רעפובליק. היינט איז דעלאטין אין אוקראינע.
== יידישע געמיינדע ==
ערדעלאטין איז געווען פאר דעם [[צווייטער וועלט קריג|קריג]] אן עיר ואם בישראל, ווי די ארגאניזאציע [[אבותינו]] (וואס גיט זיך אפ מיט איבערבויען בתי חיים אין [[אייראפע]]) איז מעיד, איז דאס די צווייט גרעסטע בית החיים וואס זיי האבעןהאבן דערווייל געזעהןגעזען מיט אזוי פיל אידישע קברים, ווי צווישען אנדערע ליגט דארט רבי [[נחום מרדכי פרידמאן]] , א רעכטער אייניקל פועם [[ישראל פון רוזשין|רוזשינער]] זי"ע, וואס דאס ווארפט א שטיקל בילד וואס פארא חשוב אידיש שטעטל דאס איז געווען בעפארן קריג.
דידאס שטאטשטעטל דעלאטין געפינט זיך אויף א בארג, וואס איז גאנץ לופטיג אין די זומער חדשים וואס אחוץ די אידן וואס האבן געוואוינט דארט א גאנץ יאר, פלעגט דאס ארויסברענגען אידישע משפחות פארוויילן דארט אין דעם זומער.<ref>ווי הרה"ק מקרעטשניף זי"ע פלעגט פארציילן אז זיין פאטער פלעגט ארויספארען יעדן זומער וויילן דארט בערך 6 וואכן.</ref>
עס האט זיך געפינעןגעפונען אין דעלאטין אסאך קלויזן פון פארשידענע קרייזן, אבער רוב רובו פון שטעטל זענען געווען [[זידיטשוב (הויף)|זידיטשויווער]] חסידים, ממילא האבן זיי אויפגענומען פארן שטאטס רב רבי נפתלי עהרליך, וואס ער איז געווען אן אייניקל פונעם עטרת צבי, און ער האט געדינט אלס שטאטס רב פאר כמעט א יובל יארן ביז ממש דעם ביטערן חורבן.
דער דעלאטינער רב זצ"ל איז נסתלק געווארן ה' שבט תש"א, אבער עס איז שוין גרויסע צרות דאן אין שטעטל, האבן די חברה קדישא געמוזט אים באהאלטן אין ביה"ח אינמיטן דער נאכט אין די פינסטערניש, ווי די ימ"ש זאלן נישט מערקן וואס קימט פאר, ווי אויך איז אנוועזענד געווען זיין זוהןזון הרה"צ שלמה יעקב זצ"ל, וואס איז צירוקגעקומעןצוריקגעקומען נאכן קריג לייגעןלייגן אן אנדענק פארן גרויסן פאטער, אבער האט זיך בשום אופן נישט געקענט דערמאנען דעם גענויעם מקום מנוחתו.
דעלאטין איז ווי אלע גרויסעגרעסערע שטעטשטעטלעך פארן קריג אנגעהויבן אריינבלאזן פרייע ווינטן, אבער דער רב איז געשטאנען פעלזן פעסט און געקריגט מיט זיי טריט און שריט.
היינט ציטאגצוטאג איז ליידער נישט געבליבן קיין זכר פון אידישקייט אין שטאטשטעטל, אחוץ דידער גרויסעגרויסער אידישער בית החיים ווי אויוועןאויבן דערמאנט, איןאון א פלא אז די דייטשעןדייטשן האבעןהאבן דאס נישט חרוב געמאכט (קאן זיין ווייל עס איז ביים עק פון שטאט אויף א הויכען בארג האבען זיי נישט באמערק, עכ"פ כך גזרו יתברך שמו אז עס זאל נישט געטשעפעט ווערן).
{{הערה| קען זיין ווייל עס איז ביים עק פון שטאט אויף א הויכען בארג האבען זיי נישט באמערק}}
בערל נחום לינדנבערג פון אר"י א יליד דעלאטין און א תלמיד פונעם רב'ס ישיבה אין דעלאטין איז אהין געפארן מיט יארן צוריק, און פרובירט צו טרעפן עפעס איבערבלעבענישן פון אמאל, און באוויינט ביטער וואס פאר א חורבן ער האט דארט געפונען (זיין זון ווילי לינדווער, א פילם פראדוצירער, איז מיטגעפארן און דאן פארפאסט דעם פילם ''צוריק אין מיין שטעטל דעלאטין'' (''Return to My Shtetl Delatyn'') ווי ער האט פארקויפט הונדערעטער עקזעמפלארן ביז עס איז אויסגעגאנגען).<ref>[http://www.willylindwer.com/library/return_to_my_shtetl_delatyn.htm ווילי לינדווער וועבזייטל]</ref> ▼
קען זיין ווייל עס איז ביים עק פון שטאט אויף א הויכען בארג האבען זיי נישט באמערק, עכ"פ כך גזרו יתברך שמו אז עס זאל נישט געטשעפעט ווערן).
אין תחילת תש"ך יארן איז פארגעקומען א גרויסע קאנווענטשן פון ילידי דעלאטין, איבערשמועסן זכרונות פון אמאל און זיך רי-יונייטען, אבער דאס האט זיך נישט אויסגעארבעט. ▼
▲בערל נחום לינדנבערג פון אר"יארץ ישראל, א יליד דעלאטין און א תלמיד פונעם רב'ס ישיבה אין דעלאטין , איז אהין געפארן מיט יארן צוריק, און פרובירט צו טרעפן עפעס איבערבלעבענישן פון אמאל, און באוויינט ביטער וואס פאר א חורבן ער האט דארט געפונען . (זיין זון ווילי לינדווער, א פילם פראדוצירער, איז מיטגעפארן און דאן פארפאסט דעם פילם ''צוריק אין מיין שטעטל דעלאטין'' (''Return to My Shtetl Delatyn'') ווי ער האט פארקויפט הונדערעטער עקזעמפלארן ביז עס איז אויסגעגאנגען ).<ref>[http://www.willylindwer.com/library/return_to_my_shtetl_delatyn.htm ווילי לינדווער וועבזייטל]</ref>
▲אין תחילת תש"ך יארן איז פארגעקומען א גרויסע קאנווענטשן פון ילידי דעלאטין, איבערשמועסן זכרונות פון אמאל און זיך רי-יונייטעןווידער צוזאמענגעקומען, אבער דאס האט זיך נישט אויסגעארבעט.
עס געפונען זיך היינט איבער דער וועלט פילע אייניקלעך פון אידן וואס האבן געוואוינט אין דעלאטין, ווי אויך פונעם רב איז געבליבן אסאך אייניקלעך, פון זיין זון הרה"ק ר' לייבוש פון [[בערעגסאז]] זצ"ל איז איבערגעבליבן איין מיידל מרת עטל מערמעלשטיין ע"ה וואס האט וואונדערלעך איבערגעלעבט דעם קריג און דערנאך אויפגעשטעלט א משפחה לשם ולתפארת, און זיין טאכטער הרבנית שרה חנה ראטענבערג איז שוין ארויסגעקומען פארן קריג און זיך באזעצט אין דעם [[בראנקס]] צוזאמען מיט איר מאן רבי פנחס שלום מקאסאן זצ"ל.
היינט צו טאגס איז דא א שיין קהלה אין דידעם [[ספרינג וועלי|ספרינג וואלי]] געגענטגעגנט אין ניו יארק מיט'ן נאמען 'דעלאטין' וויוואו עס פירט אן די קהלה אן אייניקל פון דידעם אויבעןאויבן דערמאנטעדערמאנטער עטל מערמעלשטיין ע"ה הרב חיים נחום מערמעלשטיין.
== וועבלינקען ==
| 