אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "אליעזר בן יהודה"
אינהאַלט אויסגעמעקט אינהאַלט צוגעלייגט
אויסלייג |
גראמאטיק |
||
שורה 20:
זיין ציל איז געווען אויפצולעבן די לשון הקודש שפראך, און עס מאכן פאר א שפראך וואס יעדער איד זאל עס רעדן, קינד און קייט זאלן זיך אפלאזן פון זייער מאמע שפראך, און אנהייבן רעדן בלויז לשון הקודש. זיינע חברים וואס זענען געווען ווייט פון אידישקייט האבן אנפאנג געלאכט פון אים, אבער צוביסלאך האבן זיי איינגעזעהן אז דאס איז גוט פאר זיי, ספעציעל די וואס האבן אנגענומען די שיטה פון ציונים האבן זיך זייער געפרייעט מיט אים. ער זעלבסט שרייבט אז עס האט אים געפעלט חיזוק און שטארקייט זיך צו נעמען צו אזא זאך, אבער ער האט געפונען א רוסישן גוי מיטן נאמען "טשאשניקוב" וואס האט אים זייער געשטארקט אין די שיטה, און האט אים געגעבן געלד פאר דעם, אגב: ווען בן יהודה איז ארויף קיין ארץ ישראל איז דער גוי מיט געקומען מיט אים, בן יהודה שרייבט אויף דעם גוי''' "הוא שהאיץ בי לכתוב את מאמרי הראשון שאלה נכבדה, וזהו הרבי השלישי''' (החלום ושברו עמוד 69)
אליעזר יצחק האט דאן געשריבן א מאמר צו פאשרפרייטן זיין שיטה אין די אידישע צייטונגען, ער האט עס געשיקט צום [[המגיד]], [[חבצלת]], אבער זיי האבן עס נישט געוואלט אנעמען, זיי האבן געהאלטן אז דאס איז צו שארף מען וועט עס נישט וועלן אננעמען אין
[[טעקע:Eliezer Ben Jehuda bei der Arbeit.jpg|left|thumb|250px|בײַ דער ארבעט]]
דער ארטיקעל האט אויסגעמאכט א שטארקן רושם אין די אידישע — משכילישע גאס, אינעם ארטיקעל ברענגט ער ארויס די יסודות פון ציוניזם, עס איז געבויט אויף דריי יסודות. 1) עס מאנט פון כלל ישראל אז זיי זאלן נעמען זייער מצב אין דער אייגענער הענט, און זאלן אויפבויען א אייגענע לאנד. 2) מען זאל אנהייבן זיך באזעסן אין ארץ ישראל. 3) מען זאל אויפלעבן די אידישע שפראך אלץ העברייאיש, מען זאל נאר רעדן די שפראך.
שורה 26:
דר. קלויזער א תלמיד פון בן יהודה שרייבט: דער מאמר איז געווען דער אנפאנג פון די נייע תנועה ציונות ביי אידן, דערנאך איז פון דעם ארויסגעקומען די חבורות "חיבת ציון" און ציונות. (מפעל חייו עמוד 10).
בן יהודה האט ארום גערייזט איבעראל צו טרעפן ווער עס וויל אים העלפן אויפלעבן דעם שפראך, ער האט געפארן קיין מאראקא און דארט געטראפן [[אברהם משה לונץ]], דער האט אים פארציילט אז אין ארץ ישראל עקזיסטירט א גאנצע עדה אידן פון אלע סארט ווי אשכנזים, ספרדים, פרסיים און אלע פארשטיין זיך
== זיין ארויף גיין קיין ארץ ישראל ==
אין יאר תרמ"ב איז בן יהודה ארויף קיין ארץ ישראל, אויפן שיף האט ער געזאגט פאר זיין ווייב זיין אפמאך אז פון היינט און ווייטער וועט ער שוין נישט רעדן אין קיין
אנקומענדיג קיין ארץ ישראל, מיטן ציל אויסלערנען אלע אידן דארט זיי זאלן אנהייבן רעדן
עס איז געווען אינטערעסאנט צו זעהן ווי דער גרויסער פיינט פון אלעם וואס האט צוטועהן מיט דת און יידישער רעליגיע, איינער וואס איז לוחם מיט אלע חרדים און שרייבט אויף זיי די מיאוס'טע ווערטער איז פלוצלונג געווארן א ירושלימער איד, מיטן גאנצען לבוש, מיט בארד און פאות, און ער גייט ארום אין די גאסן פון מאה שערים מיט א לאנגער ציצית, בן יהודה האט געגעבן זיין בארעכטונגען פאר אזא סארט פאפעריי און פאר אזא סארט ליגענט: ווי ער שרייבט אין זיינע מומארן: "כשהתחלתי עתה בחיים קבועים בירושלים, עמדה לפני מדי השאהל באיזה דרך אבחר בנוגע לעניני הדת, וחאליט לנוהג בכלל בדרכי היהדות המקובהל, זה היה קשה עלי ביותר מפני צד הצביעות שבדבר, ואעפ"כ מצאתי לי היתר, משום
אויף זיין וועג צו שוהל פלעגט ער טיילן זיסע שפייז פאר די קינדער אין ירושלים אזוי האט ער געוואלט פאנגען זייערע הערצער, ווען זיי האבן זיך געקלעבט צו אים האט ער גערעדט צו זיי אויף העברעאיש, זיי זאלן זיך לערנען.
שורה 44:
- איז בן יהודה מסביר: גאנץ פשוט אלע בתי ספר וואס שטייען שוין ביז היינט אין ארץ ישראל, ווי אויך די בתי ספר וואס מען וועט אויפשטעלן פון היינט און ווייטער, מוזן לערנען די העברעאישע שפראך און לעבן דערמיט, מען וועט לייגן א חוב אויף יעדען תלמיד - תלמידה אז זיי מוזען רעדן זיי צוושין זיך, סיי אין שטוב, סיי אינדערהיים, אין יעדן פלאץ נאר עברית, די זעלבע די אלטע לייט וואס וועלן האבן א שייכות צו אונז יידער מוז זיך לערנען צו רעדן העברעאיש, אין שטוב, ביי צוזאמענקומען און אין בית המדרש, און אפילו אין די גאסן.
וואס אין די גאסן ! וואונדערט זיך איינע פון די אנוועזענדע, וועט ווען מסכים זיין דערצו, זיך צו מאכן צו נאך ביי די אלע וואס גייען אין די גאסן, די קעסט דאס פוילען ווען א אשכנזי באגעגענט א ספרדי, ווייל זיי האבן דאך נישט קיין
אזוי איז עס, און דאס דארף זיין אונזער ארבייט, דאס איז די סיבה פארוואס מיר זיצען דא - האט דער יונגערמאן געשריגן מיט א פייערדיגן פנים (דאס איז געווען בן יהודה) (קובץ לזכרו שנת תרפ"ה עמוד 31).
די פרומע ירושלי'מער אידן כאטש זיין האבן גארנישט געהאט דערקעגן בן יהודה ווייל ער איז אויסערליך געגאנגען אנגעטוהן ווי א חרדי, דאך האבן זיי געשפירט אז עפעס איז נישט מיט אים ווי זיי ווילן, און האבן אנגעזאגט זייערע קינדער זאלן האבן צופיל
בן יהודה האט געשריבן מאמרים מען זאל רעדן לשון קודש
== קעגן דער חלוקה פון די פרומע אידן ==
דער
בן יהודה צוזאמען מיט די נייע חברה אין יענע צייט [[חובבי ציון]], האבן גוט פארשטאנען דעם באדייט פון די געלד'טער און האבן איינגעזעהן אז ווילאנג די פרומע רבנים טיילן די געלטער האבן זיי נישט קיין אויסזיכט פאר גארנישט, קיינער אין ארץ ישראל וועט זיי נישט הערן, עס איז א שאד יעדער ביסעל ארבייט, דעריבער האבן זיי אנגעהויבן פארשפרייטן מאמרים און קלאנגען אז די פרומע רבנים טיילן נישט די געלטער גלייך, זיי זענען נישט ביושר, בן יהודה האט אין זיינע מאמרים פון זיין צייטונג "הצבי" געשריבן לאנגע מאמרים דערפון. צו אים האט זיך צוגעשטעלט אלע פרייע שרייבער, און אלע וואס האבן געהערט צו די נייע אויפגעקומענע חבורות אין ארץ ישראל, זיי שרייבן אז רוב געלד וואס מען שיקט קיין ארץ ישראל קומט נישט אהן צו די איינוואונערס, נאר זיי ווערן פארטיילט צו נישט ריכטיגע מענטשן, ביי די נישט פרומע וועלט האט געהייסן איינער וואס לערענט נישט א "בטלן", און זיי די נייער קליינער אויפגעקומענער ציבור וואס וויל אויפארבעטען דאס לאנד האבן געהייסן די ריכטיגע מענשטן וואס דאס געלד דארף קומען, זיי שרייבן אז דאס געלד ווערט פארטיילט פאר בטלנים, מענטשן וואס טועהן דערמיט גארנישט, און דאס איז די סיבה פארוואס עס איז דא אין ארץ ישראל אזויפיל ארימקייט. דערמיט האבן זיי אנגערייצט אסאך מאסן מענטשן אויף די עהרליכע רבנים.
שורה 62:
דער ציל פון בן יהודה איז געווען אז אזוי ארום זאלן די מאסן מענטשן וויסן אז דאס געלד גייט בלויז פאר די פרומע, און עס ווערט אויסגעטיילט נישט גיט, נישט מיט יושר, אויב אבער מען וועט אויפהערן שיקן געלד פאר די פרומע קרייזען, פון היינט און ווייטער ווען מען שיקן די געלד פאר די "נישט" פרומע קרייזן ווי חובבי ציון און פאר "חברת תמיכה" פון די משכילישע קרייזן דאן וועלן זיי דאס יא אויסטיילן גוט. און ממילא ווער עס האט די מאה דער האט די דעה, אזוי וועלן די פרייע משכילים קענען צווינגען די מאסן מענטשן צו לערנען העברייאיש און זיך אנקערן צו חברת [[חובבי ציון]].
די ערליכע רבנים האבן דאס נישט פארשוויגן, ספעציעל אז בן יהודה האט זייער מיאוס געשריבן אויף די רבנים ראשיים ווי ר' [[שמואל סאלאנט]], און אין טאג פון י"ג תמוז אין יאר תרמ"ז זענען זיך צוזאמענגעקומען די פרומע חכמים און רבנים פון ארץ ישראל, סיי פון די אשכנזים סיי פון די ספרים און מען האט אפגעשריבן א [[חרם]] קעגן בן יהודה, זיי האבן אויך גא'אסר'ת זיין צייטונג דער "הצבי", און שרייבן דערויף ווען עס לייענט דאס איז גלייך ווי ער לייענט אין ספרים חיצונים, און ער איז בלטותא דרבנן דלית ליה אסוותא. דער חרם איז געדרוקט אין [[
זיין פרוי שרייבט איבער דעם חרם די ווערטער: דער חרם אויף בן יהודה האט מען מודיע געווען אין אלע גאסן, אז דער צייטונג "הצבי" איז אין חרם, און מען טאר עס נישט ברעגנען אין קיין שום אידישע שטוב, קיין שום יהודי טאר נישט דערין לייענען, מען מוז זיך דערווייטערן דערפון פיהר איילן, אט דעם חרם האט מען געקלעבט אין די גאסן ערב שבת. זיך פארציילט אויך אז צום דעם חרם האט מען געקלעבט א צעטל מיטן נאמען "אתה חושב כי רמית אותנו" ווי די חרדים שרייבן פאר בן יהודה, די מיינטס אז מיט דיין לאנגע קאפאטע מיט וואס די ערשיינסט האסטו אונז אפגענארט ! מיט דיין
== זיינע מערכות אין ארץ ישראל קעגן די חרדים ==
|