|
[[טעקע:Map German SpeakingWorld.png|קליין|250px|אדי מאפעדייטש וווריידנדיקע מען רעדט דייטשוועלט]]
'''דײַטשדייטש''' אָדער '''דײַטשישדייטשיש''' (''Deutsch - דויטש'') איז אןאַן אינדאָ־אײראפעאישעאינדאָ־אייראָפּעאישע [[שפראךשפּראַך]] װאָסוואָס מען רעדט אין עטלעכע [[מדינה|מדינות]] אין דער װעלטלענדער. דײַטשדייטש איז אײנעאיינע פון די פאפולערסטעפּאָפּולערסטע שפראכןשפּראַכן אין דער גארערגאָרער װעלטוועלט. עס װערטווערט גערעדט װיווי [[מאמעמאַמע לשון]] פארפון איבער הונדערט מיליאןמיליאָן מענטשן.
דײַטשדייטש איז די פרינציפיעלעפּרינציפּיעלע און אפיציעלעאָפיציעלע שפראךשפּראַך פון [[דײַטשלאנדדייטשלאַנד]], [[עסטרײַךעסטרייך]] און [[ליכטנשטײןליכטנשטיין]] און אײנעאיינע פון די אפיציעלעאָפיציעלע שפראכןשפּראַכן אין דער [[שװײץשווייץ]] און [[לוקסעמבורג]]. די שפּראַך איז זײערזייער אַ כּלערלײיקעכלערלייאיקע: ס׳איז דאָ אַ סך [[דיאלעקט|דיאַלעקטן]]. פֿונדעסטװעגןפונדעסטוועגן, ס׳איז אַ באַשטימטע נאָרמע, װאָסוואָס הײסטהייסט הױך־דײַטשהויך־דייטש, אָדער קאָרעקטקאָרעקטער זאָגןגעזאָגט סטאַנדאַרט דײַטשדייטש. די נאָרמע װערטווערט באַניצט אין שולעס, אוניװערסיטעטןאוניווערסיטעטן, פֿארפאַר אָפֿיציעלעאָפיציעלע דאָקומענטן, אין אַלע [[מלוכה|מלוכישע]] אינסטיטוציעס און אין [[מאסןמאַסן מעדיע]] און [[ליטעראַטור]]. דעם הױך־דײַטשהויך־דייטש לערנען אױסלענדעראויסלענדער אַלץאַלס אַ פֿרעמדעפרעמדע שפּראַך בײַביי שפּראַך קורסן. דערדי דײַטש־שפּראַכיקערדייטש־שפּראַכיקע לײַטלייט רעדטרעדן הױך־דײַטשהויך־דייטש אָדער אַ דיאַלעקט אָדער בײדעביידע. אין שטעט רעדן מענטשן בדרך־כּללבדרך־כלל הױך־דײַטשישהויך־דייטשיש, צו מאָלצומאָל מיט קלײנעקליינע לאָקאַלע װאַריאַציעסוואַריאַציעס. לדוגמא, די נאָרמעס אין [[דײַטשלאַנדדייטשלאַנד]], [[עסטרײַךעסטרייך]] און דער [[שװײץשווייץ]] צײכענעןצייכענען זיך אױסאויס אין באַנוצונגען פֿוןפון עטלעכע װערטערווערטער און אױסדריקןאויסדריקן.
די כּלערלײקײטכלערלייאיקייט פֿוןפון דײַטשדייטש שטאַמט פֿוןפון לפֿי־ערךלפי־ערך אַנומלטיקעאַנומלטיקער פֿאָרמירונגפאָרמירונג פֿוןפון דער נאָרמע. סטאַנדאַרט דײַטשדייטש קומטאיז פֿוןאַ פּועל יוצא פון אַ טיילווייז באַוואוסטזיניקער אַנטוויקלונג פון [[מיטל הױךהויך דײטשדייטש]] און עטלעכע װאַריאַנטןוואַריאַנטן פֿוןפון דער דאָזיקער [[מיטל־עלטער]]ישער שפּראַך זענען געװעןגעווען די מקוריםמקורות אױךאויך פֿאַרןפאַרן גערמאַנישן קאָמפּאָנענט פֿוןפון דער [[יידיש]]ער שפּראַך.
עס ווערט געשאצטגעשאַצט אזאַז ארוםאַרום 71 מיליאןמיליאָן דייטשע איינוואוינערס רעדן דייטש אלסאַלס זייער מאמעמאַמע לשון, דאסוואָס איז איינע פון די גרעסטע ציפערן אין אאַ מאדערניזירטןמאָדערניזירטן לאנדלאַנד. ▼די דייטשע שפראך איז שטארק אויפגעכאפט און צעשפרייט אין גאנצן לאנד. אפילו די אימיגראנטן און עטנישע מינאָריטעטן רעדן א דייטש. נאך אלץ זענען פאראן אַ סך פון די גרופעס וועלכע רעדן זייערע אייגענע שפראכן. די איינוואוינער פון אויסערן לענדער רעדן אויך זייערע אייגענע שפראכן. אלע שטאטישע שולעס לערנען נאר די אפיציעלע דייטשע שפראך.
▲עס ווערט געשאצט אז ארום 71 מיליאן דייטשע איינוואוינערס רעדן דייטש אלס זייער מאמע לשון, דאס איז איינע פון די גרעסטע ציפערן אין א מאדערניזירטן לאנד.
== אין אנדערעאַנדערע לענדער ==
אויסער די גרענעצן פון דייטשלאנדדייטשלאַנד זענען פאראןפאַראַן ארוםאַרום 10 מיליאןמיליאָן מענטשן װאָסוואָס רעדן דייטש איבער דער וועלט. [[עסטרייך]] האטהאָט ארוםאַרום 7 מיליאןמיליאָן דייטש רעדנדיגערעדנדיקע, די [[שווייץ]] האטהאָט 3.5 מיליאןמיליאָן דייטשע רעדנדיגערעדנדיקע און [[לוקסעמבורג]] ארוםאַרום 300,000. אויך אין צפון [[איטאליעאיטאַליע]] און אין די פראנצויזישעפראַנצויזישע ראיאנעןראַיאָנען פון [[עלזאסעלזאַס]] און [[לאטארינגיעלאָטאַרינגיע]] געפינטגעפינען מיטזיך געמיינדעס וואו מען רעדט דייטשישדייטש.
אין עטלעכע אַנדערע לענדער זיינען פאַראַן דייטש רעדנדיקע: אָפּשטאַמלינגען פון דייטשן וואָס האָבן זיך באַזעצט דערהויפּט אין די שטחים צו מזרח פון היינטיקן דייטשלאַנד, ווי אויך אין דער אַמאָליקער [[רוסישע אימפעריע|רוסישער אימפּעריע]].
עס איז פאראן נאך א געוואלד מיט דייטש רעדנדיגע איבער אייראפע וועלכע זענען אנטלאפן פון דייטשלאנד דורכאויס און נאך דעם צווייטן וועלט קריג.
אין אמעריקעאַמעריקע איז פאראןפאַראַן אאַ גרויסעקליינע גרופעגרופּע פון דייטש־רעדנדיגעדייטש־רעדנדיקע אין [[פענסילוועניעפּענסילוועניע]]. די גרופעגרופּע ווערט אנגערופןאָנגערופן די פענסילוועניעפּענסילוועניע דויטש. די גרופעזיי האטהאָבן אימיגרירט פון דייטשלאנדדייטשלאַנד קיין אמעריקעאַמעריקע אינעם [[18טער י"ה|18טן יארהונדערטיאָרהונדערט]] און זיך באזעצטבאַזעצט אין דרום-מזרחדרום־מזרח פענסילוועניעפּענסילוועניע. אין [[קאנאדעקאַנאַדע]] איז פאראןפאַראַן ארוםאַרום 330,000 דייטש רעדנדיגערעדנדיקע, אין [[בראזילבראַזיל]] ארוםאַרום אאַ האלבהאַלב מיליאןמיליאָן, און אין דער [[ארגענטינעאַרגענטינע]] ארוםאַרום 250,000.
== וויקיפעדיעוויקיפּעדיע ==
די דייטשישע [[וויקיפעדיעוויקיפּעדיע]] איז די גרעסטע נאךנאָך דער ענגלישער, און פארמאגטפאַרמאָגט היינט איבער איין מיליאןמיליאָן ארטיקלעןאַרטיקלען.
{{וויקיפעדיע|de|דײַטשדייטש}}
{{אפיציעלע EU שפראכן}}
| 