אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "קראי"

 

א '''קראי''' איז איינער וואס גלייבט אז מען דארף די [[תורה]] אויסטייטשן לויטן פשוט'ן פשט - די פשט וואס, לויט זיי, וואלטן פארשטאנען די אידן וואס האבן געלעבט ווען די תורה איז געגעבן געווארן. זייערע פשטים זענען אפט נישט די זעלבע פשטים וואס די [[חז"ל]] האבן געלערנט אין די פסוקים, און וואס לויט חז"ל איז געווען די פארשטענדעניש פון די אידן אין יענע צייט. זיי נעמען אויך נישט אן די "מצות דרבנן" וואס ווערן דערמאנט אין חז"ל אבער נישט אין די תנ"ך. כאטש זיי האבן אויך אייגענע מנהגים און סייגים, האלטן זיי אבער אז די מנהגים זענען נישט א חלק פון די תורה, און יעדער מעג האלטן וואסערע מנהגים מען וויל.

ס'איז אנגענומען אז ענן בן דוד האט געגרינדעט די קראים. דער הויפט קעגנער אין יענע צייטן איז געווען רב [[סעדיה גאון]].

 

קראים האלטן אז די פסוקים פון "וקשרתם לאות על ידיך", "וכתבתם על מזוזות ביתך", וכדו' זענען פיגוריש גערעדט, אזוי ווי די פסוק "כתבם על לוח לבך" וואס מיינט נישט אז מען זאל טאקע שרייבן אויפן הארץ, נאר עס איז אן אויסדריק וואס מיינט: געדענק עס אייביג - אזוי ווי עס וואלט געווען אויף דיין הארץ, אנגעקנופט אויף דיין האנט, ציווישן דיינע אויגן, אוין אויף די מזוזת פון דיין טיר.

 

אין ארץ ישראל זענען דא קראים וואס לייגן מזוזות אויפן טיר, נישט אויסצוזעהן אומפרום אין א פלאץ ווי אלע פרומע האבן מזוזות.

 

אין די תורה שטייט: "וּסְפַרְתֶּם לָכֶם מִמָּחֳרַת הַשַּׁבָּת מִיּוֹם הֲבִיאֲכֶם אֶת-עֹמֶר הַתְּנוּפָה שֶׁבַע שַׁבָּתוֹת, תְּמִימֹת תִּהְיֶינָה עַד מִמָּחֳרַת הַשַּׁבָּת הַשְּׁבִיעִת תִּסְפְּרוּ חֲמִשִּׁים יוֹם" וואס טייטש: "און ענק זאלן ציילן צומארגענס פון די שבת פון די טאג וואס ענק ברענגען די עמר התנופה, זיבן שבתות גאנצע זאלן זיי זיין ביז דעם מארגן נאך דעם זיבעטען שבת, זאלן ענק ציילן פיפציג טעג". לויט חז"ל מיינט "צומארגנס פון דעם שבת" "צומארגענס פון די ערשטע טאג פסח" און דאמאלט פאנגט מען אן צו ציילן. די קראים האלטן אז מען פאנגט אן צו ציילן צומארגענס פון דעם שבת וואס איז נאך דעם טאג וואס מען ברענגט די עומר. זיי ברענגען א ראי' אז "השבת" מיינט נישט פסח, ווייל עס שטייט אויך "השבת השביעת" וואס מיינט זיכער נישט פסח. לויט די קראים האט די תורה געוואלט מען זאל ציילן "זיבן גאנצע וואכן" דאס מיינט מען זאל נישט אנהויבן אינמיטן א וואך.

 

קראים ברענגען פארשידענע ראיות אז זיי זענען גערעכט און אז די תורה שבעל פה איז נישט מסיני.

אין יהושע (ח, ל"ד-ל"ה) שטייט: "וְאַחֲרֵי-כֵן, קָרָא אֶת-כָּל-דִּבְרֵי הַתּוֹרָה, הַבְּרָכָה, וְהַקְּלָלָה--כְּכָל-הַכָּתוּב, בְּסֵפֶר הַתּוֹרָה. לא-הָיָה דָבָר, מִכֹּל אֲשֶׁר-צִוָּה משֶׁה אֲשֶׁר לא-קָרָא יְהוֹשֻׁעַ, נֶגֶד כָּל-קְהַל יִשְׂרָאֵל וְהַנָּשִׁים וְהַטַּף, וְהַגֵּר, הַהֹלֵךְ בְּקִרְבָּם." וואס טייטש: "און דערנאך האט ער געליינט די גאנצע תורה, די ברכה און די קללה, אלעס ווי עס שטייט אין די ספר תורה. עס איז נישט געווען א זאך פון אלעס וואס משה האט באפוילן וואס יהושע האט נישט געליינט". דאס ווייזט אז משה רבינו האט נישט באפוילן נאך זאכן וואס עס שטייען נישט אין די תורה.

 

לויט ווי דער [[רמב"ם]] זאגן אין הקדמה פון פירוש המשניות אז יודען האבן פון אנפאנג אהן מקיים געווען די מצות ווי די פרומע זענען עס היינט מקיים, דאס הייסט מען האט געלייגט תפילין ווי עס עס מקובל ביי די פרומע אידן, עס זאל זיין פיר פרשיות, און דער בית זאל זיין געמאכט פון הויט פון א בהמה און שווארץ ווי די [[הלכה למשה מסיני]] איז, אבער זיי האבן נישט געהאט דערין א רמז אין דער תורה, זיי האבן געלייגט אזוי תפילין ווייל זיי האבן געזעהן ווי משה רבינו און יהושע בון נון לייגט אזוי תפילין, און אזוי אויך א [[אתרוג]] האבן זיי גענומען די סארט פרי ווייל זיי האבן אזוי געזען ביי די פריערדיגע, נישט ווייל זיי האבן דאס געוואוסט פון דער תורה, ביז די חכמים האבן דאס ארויסגעלערנט פון פסוקים, זיי האבן געטראפען א רמז א טוטפות הייסט פיהר, און אתרוג מיז דווקא זיין א פרי הדר באילנו משנה לשנה, אבער די קראים האבן דאס נישט אנגענומען, און האבן זייט דאן אויפגעהערט צו לייגן תפילין און נעמען א אתרוג ווי עס איז געווען מקובל, נאר האבן זיך געמאכט אייגענע פשטים.

 

זייער שיטה און לימוד איז אין קעגנזאץ צו די גלויבן פון די [[תנא]]ים (פרושים) און פון די מסורה, און פון רוב פרומע אידן היינטיגע צייטן וואס גלייבן אז די תורה קען אויסגעטייטש ווערן לויט דרייצן "מידות" וואס פארענדערן די מיינונג פון א פסוק.

[[קאַטעגאָריע:יידישע שטרעמונגען]]