אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "שלמה רובין"

רב שלמה רובין איז געבוירן געווארן אין דריטן פון אפריל, יאר 1823, אין [[דאלינע]], [[גאליציע]], צו חסידישע עלטערן, אייניקלעך פון רבי מתתיהו, דער מחבר פון ספר "ברכת דוד", וועלכער איז דאן געזיצן אויף רבנות שטול אין שטאט דאלינע, זייענדיג דער מנהיג פון א חסידישער עדה אידן פאר צענדליגע יארן. אין די אינגע יארן האט הרב שלמה רובין באקומען אן ערליכן טראדיציאנאלן חסידישן חינוך און זיך פאררעכנט אלס תלמיד פונעם בני יששכר, רבי [[צבי אלימלך שפירא]] פון [[דינאוו]]. ער האט שוין באקומען סמיכההיתר הוראה אין גאר א אינגען עלטער, און זייענדיק בלויז 17 יאר איז ער א חתן געווארן, און געהערנדיק צו א רבנישער משפחה האט אים זיין פאמיליע ערלעדיגט א רבנות פאסטן אין דער שטאט [[חאדאראוו]], אבער רובין האט עס צוריקגעוויזן און אנשטאט אויסגעוויילט בעסער, צו גיין שטודירן און נעמען בילדונג. כדי צוקענען אויספירן זיינע שטרעבונגען איז ער אריין אין מסחר דורכאויס די טאג שעות, און ביינאכט אוועקגעגעבן צו קענען לערנען זיינע לערנונגען. נאך פינף יאר האנדלען האט ער אנגעוואוירן זיין פארמעגן, און זיך געצויגן קיין [[לעמבערג]].

ער איז איינגערוקט געווארן אין מיליטער געגן זיין ווילן, און זיך אנגעליטן דארט צוויי יאר ביז זיין באפרייאונג. פון דארט איזהאט ער געפארןזיך צוגעצויגן אין זורבנה[[זשוראוונע]], און געגיבןגעגעבן רעדעס אין דויטשדייטש און פראנצויזיש, אויך האט ער דארט געשריבן זיין ארטיקל "קורי עכביש" אין וועלכן ער רייסט ארונטער דידעם חסידישעחסידישן לעבנסשטייגער. ווען מ'האט אויסגעפונען אז ער האט דאס געשריבן האט די אידישע קהילה אין שטאט אפגעריסן באציאונגען מיט אים, און ער האט פארלוירן זיין מקור הפרנסה. אויס פחד פון ווייטערדיגע שאדנס און צרות וואס דער ארטיקל קען אים נאך אנשאפן, האט ער באשלאסן עס נישט צודריקן, נאר עס פארברענט אין פייער.

אבער די רדיפות פון די חסידים האבן פון דאן אן, זיך שוין נישט אפגעשטעלט, אזוי אז ער איז געצוואונגען געווען צו אנטלויפן קיין [[רומעניע]], וואו ער האט זיך באזעצט אין שטאט [[גאלאץ]], און געמאכט זיין פארדינסט דורכן שרייבן פאר א צייטונג אין די נאכט שעות, און אלס אקאונטענטאדיטאר בייטאג שעות. יענעריענע תקופה האט ער אנגעהויבן פארשפרייטפארשפרייטן מאמרים אין דעם וואכנבלאט "המגיד".

אין 1859 האט ער פארלוירן זיין שטעלע אין גאלאץ, און געברויכט פארלאזן רומעניע. ער האט זיך אומגעקערט קיין גאליציע, און געשטעלט געווארן מטעם דידער רעגירונג אנצופירן דערדי שולע אין באלעכאוו. אויף דעם ארבייטסארבעטס פאסטן האט ער געדינט א צירקע פינף יאר, ביז די רדיפות וואס ער איז אויסגעשטאנען פון די חסידים, האבן אים געצווינגעןגעצוואונגען ווידער צונעמען דעם וואנדער שטעקן אין די הענט אריין, און עוקר זיין צואין [[איטאליע]]. דארט האט ער זיך מתפרנס געווען זייענדיג א פריוואטעפריוואטער מלמד אין א ארטיגן עושר'ס הויז, ווען אין דידער זעלבעזעלבער צייט, טייטש'טטייטשט ער איבער די ספרים פון ר' [[יהודה אריה די מודינא]], און ר' [[יהודה אברבנאל]].

עס איז פארריבער א צייט, און ער האט ווידער זיך געצויגן צו דער שטאט [[טאגאנראג]] און [[רוסלאנד]], און פארדינט אלס מלמד פרטי פאר דידעם זוהןזון פון 'יעקב פאליאקאבפאליאקאוו'. נאך צוויי יאר איז ער געפארן מיט דעם יעקב קיין [[וויען]], דארט האט ער פובליצירט זיין ספר "שפינוזה והרמב"ם", וואס אויף דעם האט ער אין 1868 באקומען א דעגרידיפלאם און טיטול "דאקטערדאקטאר אין פיליזאפיעפילאסאפיע" פון גאטינגען[[געטינגען אוניוועזיטעטאוניווערסיטעט]], און פון דאן האט ער זיך אונטערגעחתמ'ט "דאקטערדאקטאר רובין". אין וויען האט ער זיך באקענט מיט [[פרץ סמולענסקיןסמאלענסקין]], און אים צוגעזאגט צו שרייבן פאר אים אן ארטיקלןארטיקלען פאר זיין צייטונג "השחר".

פון יאר 1895 ביז זיין טויט, האט ער געוואוינט אין "[[קראקע"]], שרייבענדיגשרייבנדיג נאך פיהלעפילע ספרים און מאמרים, ווי אויך איבערטייטשענדיגאיבערטייטשנדיג אסאך קלאסישע ספרים.

ער איז צו אים געבוירן געווארן צוויי זוהןזין און צוויי טעכטער, אבער ביידע זענען אים נעבעך געשטארבן בחייו.

רובין האט געהאלטן ענליך צו אנדערע משכילים זיינער צייט, דאס די אמונה פון חז"ל איז געווען ראציאנאליש, און האט גוט געשטימט לויט דידער וויסענשאפטוויסנשאפט וואס זיי האבן געקענט משיג זיין אין זייער תקופה, און איז אייגענטליך געווען דאס אייניגע וואס די גויאישע וויסענשאפטלערוויסנשאפטלער און פיליזאפןפילאסאפן האבן יענע יארן משיג געווען. דעםדי שיטה האט ער מפרסם געווען און אויפגעוויזן אין אסאך פון זיינע ספרים, אין וואס ער ווייזט אויף ווי שטארק געלערנט חז"ל איז געווען אין די וועלטליכע חכמות, אזוי ווייט צוזאגן, אז אפילו שפעטערדיגע אויפדעקונגען האבן זיי שוין אויך געוואוסט. (א נקודה אויף וואס פוהלע קריגן דערויף היינט)

אין צוגאב, האט ער זייענדיג א שטארקע פארעהרערפארערע פון [[ברוך שפינוזה'שפינאזא]]ס פאנטעאיזם, און זיינע פיליזאפישעפילאסאפישע לערנונגען בכלל – געהאלטן אז אפילו חז"ל'ס בליק אין אמונה שטימט זייער גוט, און איז עולה בקנה אחד, מיט שפינוזה'סשפינאזאס שטעלונגען. דאס האט ער געשריבן אין עטליכע ספרים. מיט דעם האט ער זיך מתווכח געווען מיט [[שמואל דוד ליצאטולוצאטו]], שרייבענדיגשרייבנדיג א באזונדערעבאזונדער מאמר "תשובה ניצחת", אוואו ער טענה'ט אז די ספרים פון אונזער ברודער דער גרויסער אידישער פיליזאףפילאסאף ברוך די שפינוזה ז"לשפינאזא איז געבויעטגעבויט ביסודו אויף די תורה און חכמה פון אונזער פאלק. 'כעדות כל חכמי ישראל והאומות".

אויפ'ן תורת הקבלה האט רובין געהאלטן, דאס מ'האט איר אימפאטירט פון אינדיע קיין ארץ ישראל, דורך די מיליטערלייט פון [[אלכסנדר מוקדון|אלכסנדר מוקדונ'ס]] ארמייען, אין דידער תקופה פון [[בית שני]].

די דאזיגע שטעלונגען זענען אבער אנגענומען געווארן מיט התנגדות (קענגערשאפט) סיי מצד זיינע אנדערע משכילישע חבירים און זיכער מצד די ארטאדאקסיםארטאדאקסן, וואס האבן געברויזט אויף זיין דרייסט צוצושטעלן די עיקרי האמונה פון אידישקייט צו דעות וואס זענען ביי די 'ארטאדאקסן' געווען פאררעכנט ווי 'פסולע השקפות'.

רובין האט זיך געציילט פון די חברי תנועת [[חיבת ציון]], מיוסד געווארן דורך הרב [[צבי הירש קאלישער]], און ער האט געדינט אלס גבאי פון דעםדער ארגענאזאציעארגאניזאציע וויילענדיגוויילנדיג אין וויען.

* 9. תהלת הכסילים, מעובד לפי ספרו של אראסמוסעראסמוס מרוטרדםפון ראטערדאם, Moriae Encomium

*[[קאַטעגאָריע:יידישע שרייבער]]