אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "יידישער לוח"
אינהאַלט אויסגעמעקט אינהאַלט צוגעלייגט
מ r2.7.1) (באט צוגעלייגט: oc:Calendièr ebrieu |
מ קלייניקייטן |
||
שורה 1:
דער '''אידישער לוח''' איז א [[יערליך|
עס קען אויך האבן אין זיך יארצייטן, [[דף היומי]], [[חק]], און אנדערע טעגליכע באזירטע שיעורים.
עס זענען געווען צוויי פארמען פון דעם אידישן לוח, דער ערשטער ווען דער [[בית המקדש]] איז געשטאנען און עס איז נאך געווען די [[סנהדרין]] און [[ירושלים]] דאן האט מען געמאכט די [[
דער
דער '''אידישער קאלענדאר''' איז א קאלענדאר וואס גייט סיי לויט דער [[זון]] און סיי לויט דער לבנה, צוליב דעם וואס א [[יאר]] פון דער זון איז מער פון 12 לבנה מאנאטן מיט בערך 11 טעג, לייגט מען צו 7 חדשים אין א דורכגאנג פון 19 יאר. וואס דורך דעם גלייכט זיך דאס אויס.
וויבאלד דאס
== היסטאריע ==
דער לוח איז א [[
שורה 17:
=== דער טאג ===
א טאג אין דעם לוח פאנגט זיך אן מיט די זון אונטערגאנג און ענדיגט זיך מיט די זון אונטערגאנג, אנדערש ווי דער [[
אין די [[תורה]] זעהן מיר אז די תורה אין בראשית זאגט ''ויהי ערב ויהי בקר'' וואס ווייזט אז די טאג פאנגט זיך אן פון באנאכט.
אויך ביי די פרשה פון [[יום כיפור]] זאגט די תורה ''בתשעה לחודש בערב, מערב עד ערב תשבתו שבתכם'' וואס ווייזט אויך אז די טאג פאנגט זיך אהן פון ביינאכט.
=== מאנאט ===
דער [[מאנאט]] אדער
א מולד ווערט אנגערופען די צייט פון דער לבנה באנייאונג. און פאר א לוח ווערט פארשריבן אזוי: א-ב-ג. א=דער טאג אין דער וואך, ב= די שטונדע (שעה) אין דעם טאג א טאג פאר דער מולד פאנגט זיך אן 6 ביינאכט און ענדיגט זיך 6 ביינאכט מאכט נישט אויס וועלכע צייט אין די יאר, ג=טיילען (חלקים) צו די שעה.
די רעכענונג איז זייער נאנט און פינקטלעך צו וואס מען ווייסט היינט. וויבאלד א
אין [[תנ"ך]] ווערט נאר דערמאנט נעמען פאר 4 חדשים, די איבריגע ווערן אלעמאל אנגערופען מיט א נומער [[ניסן]] זייענדיג די ערשטע.
שורה 37:
=== יאר ===
דאס יאר אין דעם אידישן לוח איז געבויעט אויף די 4 [[סעזאן|סעזאנען]] פון דעם [[יאר]], אבער וויבאלד א [[יאר]] מוז זיין פון חדשים, זענען דא נאר 12 חדשים צו א יאר.
אין דער תורה פרשת ראה ''שמור את חדש האביב'' וואס פון דעם זעהט מען אז ניסן מוז אלעמאל זיין [[פרילינג]], אבער וויבאלד די זון יאר איז לענגער פון 12 אידישע מאנאטן מיט בערך 11 טעג קען זיך דאס רוקען, דארפאר יעדעס מאל וואס די 11 איבריגע טעג זאמלען זיך אהן צו א
=== יאר ציילונגען ===
שורה 101:
'''מולד זקן'''
אויב די מולד איז געווען נאך די 18סטע שעה אין טאג (12 מיטאג) שטיפט מען דאס אף, ווייל ווען מען פלעגט נאך מאכן ראש
'''ב-ט"ו-תקפ"ט, און ג-ט-ר"ד'''
שורה 109:
ראש השנה קען נישט באשטימט ווערן זינטאג, מיטוואך, אדער פרייטאג, די סיבות זענען ווי פאלגענד:
'''זינטאג''', אויב וועט מען באשטימען ראש השנה זינטאג, דאן וועט אויסקומען אז [[הושענא רבה]] וועט זיין [[שבת]] און שבת טאר מען נישט קלאפן די [[הושענות]], און וויבאלד די [[צדוקי|צדוקים]] האבן נישט געהאלטן פון די הושענות וועגען עס איז א [[הלכה למשה מסיני]] און שטייט נישט ארויס אין די תורה, און עס וואלט זיך געקענט מאכן צוויי יאר איינס נאכן צווייטען וואס זאל אויסקומען אזוי און דאן וואלט געווען א מעגליכקייט אז מען זאל דאס פארגעסן, האבן די חכמים מתקן געווען אז מען זאל נישט באשטימען ראש השנה אויף א זונטאג.
'''מיטוואך און פרייטאג'''
שורה 115:
=== שנה מעוברת ===
ווי שוין פריער דערמאנט פארלאנגט די [[תורה]] אז מען זאל זיכער מאכן אז ניסן זאל זיין פרילינג, וויבאלד עס שטימט נישט ווייל א יאר איז בערך 11 טעג לענגער ווי 12 חדשים פון די לבנה, לייגט מען צו יעדעס מאל, וואס עס איז דא א
'''די
ווען עס איז דא 30 טעג לייגט מען צו נאך א אדר, מען לייגט צו אדר ווייל דאס איז פאר ניסן, אזוי אז ניסן זאל אויסקומען אין פרילינג.
שורה 125:
עס זענען דא פארשידענע [[מנהג|מנהגים]] וואס גייט אן אין אדר און אין א שנה מעוברת האלט מען דאס אין איינע פון די צוויי אדר'ס אבער נישט ביידע. [[פורים]] איז אלעמאל די צווייטע אדר, יארצייטן האלט מען די ערשטע אדר, געבורטס טאג האלט מען די צווייטע אדר. אויב עס איז געשען אין א שנה מעוברת (למשל איינער וואס איז געשטארבן אין א שנה מעוברת) דאן האלט מען די יארצייט אין די זעלבע אדר וואס ער איז גשעטארבן, און אין א געהעריגע יאר האלט מען דאס אין די איינע אדר וואס עס איז דא.
=== [[
לויט די אויבענדערמאנטע חשבונות קומט אויס אז עס זענען דא געוויסע טעג וואס
פאלגענד איז א ליסטע פון די טעג אין די וואך וואס
* לא בד"ו [[פסח]]
* לא אד"ו [[סוכות]]
שורה 133:
* לא גה"ז [[שבועות]]
* לא בד"ז [[פורים]]
[[חנוכה]], [[עשרה בטבת]], און [[ט"ו בשבט]] זענען אלע א אויסנאם צו די 3 טעג וויבאלד זיי זענען צווישען ראש
=== די מחלוקה וועגן באשטימען ראש השנה אין די צייטן פון ר' סעדיה גאון ===
שורה 162:
די פאלגענדע איז א טיילוויזע ליסטע פון ווי די אידישער לוח נעמט איר יאר ציילונג:
* די יארן וואס זענען פארשריבען אין דער [[תורה]].
* מסורה פון
* [[סדר עולם|סדר עולם רבה]], סדר עולם זוטא, [[סדר הדורות]], און [[תולדות עם עולם]].
* די [[גמרא]] און [[ראשונים]].
*
* טור הל' ראש חודש
* ספר [[יוסיפון]].
שורה 171:
== וועבלינקען ==
* [http://www.biblefacts.org/history/talmud/ אידישע
* אן אויטאמטישער [[דאטע]] אויסטוישער פון יידישן [[לוח]] צום [[
[[קאטעגאריע:קאלענדארן]]
|