אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "יידיש-וויקיפעדיע"

אינהאַלט אויסגעמעקט אינהאַלט צוגעלייגט
אין תקציר עריכה
שורה 1:
[[טעקע:YddishWikpediaLogo.png|left|thumbקליין|250px|אידישע וויקיפעדיע סימבאל.]]
די '''יידישע װיקיפעדיע''' איז די [[וויקיפעדיע]] אויף דער [[יידיש]]ער [[שפראך]].
 
שורה 7:
 
== וויקימעדיע פונדאציע ==
די ''אידישעיידישע וויקיפעדיע'' איז געגרינדעט געווארן דורך דער ''[[וויקימעדיע פונדאציע]]''. אלע [[װיקיפּעדיע:אינטערשפראך לינקס|שפראכן וויקיפעדיעס]], איבער 270 אין צאל, איז איין גרויסער פילשפראכיגער פרייער ענציקלאפעדיע פראיעקט אונטער דער פונדאציע'ס אויפזיכט.
 
די [[וויקימעדיע פונדאציע]] איז א [[נישט-פאר-פראפיט]] וואולטעטיגע ארגענעזאציעארגאניזאציע וואס איז הויפטקווארטירט אין [[סאן פראנציסקא]], מיט לאקאלע פילאליעס דורכאויס די גרעסערע שטעט אין דער וועלט ווי [[ירושלים]] און [[ניו יארק]], זי איז געגרינדעט געווארן דורך [[זשימי וועילס]]. -, וואס ער האט אויף זיך געלייגט דעם ציל צו ברענגען [[וויסנשאפט]] צו יעדן [[מענטש]] אויף דער וועלט [[אומזינסט]] און אייניג פריי אן אפצאל, {{מקור}}, דורך דעם וואס זיי שענקען צו יעדן אייניג די 'אויטאריטיטעט' פאר אלעמען אייניג צו שרייבן וואס איז 'אמת' אלס פאקט.
 
דאס ווערט אויסגעפירט דורך אויסנוצן די ''[[וויקי]]'' ווייכווארג פלאטפארמע; וואס לאזט יעדן איינעם ענדערן אייניג און מיט [[קאנסענסוס]] צוזאמען אויפאמאל יעדעס ענין. אזוי ארום האט די פאונדאוציע אוועקגעשטעלט אן אנציקלאפעדיע אין כמעט יעדע שפראך אויף די וועלט, אין פארעם פון [[וויקיפעדיע]]ס.
שורה 21:
== וויקיפעדיע ==
דאס ווארט ''וויקיפעדיע'' איז א צוזאמשמעלץ פון 2 ווערטער, ''וויקי'' נאכן סאפטווער אויף וואס דער סייט לויפט, אין לשון פון שנעל אויף 'האוואי'שער שפראך, און ''פעדיע'' (פון ענציקלא-פעדיע) וואס מיינט אין לאטייניש, ארומענעמדיג אלץ.<ref>[[וויקיפעדיע]]</ref> עס איז אויסגעשטלעט אין א היעראכיע פון באניצערס וואס קיינער קען נישט געוועלטיגן און ארויפצווינגען עפעס איבער דעם אנדערן'ס מיינונג, נאר אלץ ווערט געטאן דורך [[קאנסענסוס]].<ref>[[וויקיפעידע:וויקאפידען]]</ref> עס זענען פארהאן [[סיסאפ]]ן (א פארקערצונג פון 2 ווערטער סיסטעם אפעראטאר) וואס ווערן ערוויילט דורך דער קהילה<ref>[[װיקיפּעדיע:אדמיניסטראציע]]</ref> דורכצופירן די [[קאנסענסוס]] שאפונג דורך צייטווייליג אפשפארן יעדע ענין וואס איז אין מחלוקת און א שטער פארן כלליתדיגן בוי פון וויקיפעדיע.<ref>[[װיקיפּעדיע:אדמיניסטראציע#סיסאפ]]</ref> גארנישט און קיינער ווערט צענזורירט,<ref>[[װיקיפּעדיע:וואס וויקיפעדיע איז נישט#צענזור]]</ref> נאר בלויז אויף די צייט ביזווילאנג קאנסענסוס ווערט געשאפן, קען דאס ווערן צענזורירט נישט קיין סעקונדע שפעטער וואס מען שליכט דאס.<ref>[[װיקיפּעדיע:ארטיקל פארשליסונג]]</ref> אויך זענען פארהאן באניצערס אויף העכערע שטאפל פון כוח, ווי דער [[ביראקראט]] וואס מאכט די סיסאפן<ref>[[װיקיפּעדיע:ביראקראט]]</ref>, און די [[סטוארט]]ן, וואס איז נאך העכער, ער פאסט אויף אז די באנוצער זאלן זיך טאקע באגיין לויט דער סיסטעם.<ref>[[װיקיפּעדיע:סטוארט]]</ref>
 
=== ענציקלאפעדיע ===
די אידישעיידישע וויקיפעדיע האט בלויז איין ציל פון פארשפרייטן [[וויסן]], דורך דינען אלס א פרייע און אפענע [[ענציקלאפידיע]] אין דער [[אידישיידיש]]ער [[שפראך]].
 
אבער פארט שטעלט דאס מיט זיך פאר קלענערע צילן אויף איר וועג.
 
די פאלגענדעפאלגנדע 5פינף אינטערגאלע פאקטארן שפילן א גרויסע ראלע דא אין דער יידיש־וויקיפעדיע: 1. דאמינירינסטער אידישער אינטערנעט וועב סייט. 2. פארשפרייטן אידישקייט. 3. אריינברענגען דעמאקראטיע אין חרדישן לעבנסשטייגער. 4. לימוד התורה. 5. א אידישע קהילה.
 
די דאזיגע 5פינף ענינים, זענען טאקע אבסאלוט נישט קיין ציל פאר זיך, אבער זענען פארט אויטאמאטיש אינעם גרעסערן בילד פונעם פראיעקט, און דינען אלס מטרה און אגענדע, בלויז צייטווייליג דורכאויס דעם פראצעס, צו עררייכן א פולשטענדיגע גענצליכע אידישע ענציקלאפעדיע: מען קען נישט באצייכענען די אידישע וויקיפעדיע אלס בלויז עפעס א וועב סייט, ווייל דאס איז נישט איין סייט אין פשוטן זין פון ווארט, נאר א איבער 4000 זייטן זאמעלונג.
 
די דאזיגע 5 ענינים, זענען טאקע אבסאלוט נישט קיין ציל פאר זיך, אבער זענען פארט אויטאמאטיש אינעם גרעסערן בילד פונעם פראיעקט, און דינען אלס מטרה און אגענדע, בלויז צייטווייליג דורכאויס דעם פראצעס, צו עררייכן א פולשטענדיגע גענצליכע אידישע ענציקלאפעדיע: מען קען נישט באצייכענען די אידישע וויקיפעדיע אלס בלויז עפעס א וועב סייט, ווייל דאס איז נישט איין סייט אין פשוטן זין פון ווארט, נאר א איבער 4000 זייטן זאמעלונג.
==== גוגל פאקטאר ====
היינט צוטאגס איז [[גוגל]] זוך מאשין, דער גאנצער אויספארמונג און פאפולערקייט פונעם קאלעקטיווען אינטערנעט.<ref>[[גוגל#מאנאפאל]]</ref> און גוגל מאכט די אידישעיידישע וויקיפעדיע פאר די אינטערנעט אין אידישיידיש. ווייל דער הויפט מהלך וויאזוי גוגל ארבייט איז צו לינקען ווער עס האט דאס מערסטע לינקס.<ref>[[גוגל#בלאט ראנק]]</ref> די אידישע וויקיפעדיע איז אויסגעשטעלט מיט די מערסטע לינקס פון אלע וועב סייטס און זאל האבן מער לינקס פון אלע וועב סייטס צוזאמען.<ref>[[װיקיפּעדיע:לינקס]]</ref> דעריבער וויבאלד זי האט אזויפיל לינקס שיקט איר גוגל אלע אידישע אינטערנעט באנוצער וואס זוכן סיי וואס עפעס ווערטער אין אידיש, אין די מאסן אסאך מער ווי אלע אנדערע סייטס פארהאנען.עס וועט זיך כמעט נישט מאכן א זוך פון א ווארט אין אידיש אן צענדליגע אידישע וויקיפעדיע ווייזונגען אויף די ערטשע פאר בלעטער פון די רעזולטאטן, וואס דאס איז קריטיש אנטשיידען פאר די זוכער צו שלום מאכן מיטן מצב און אריינגיין בלויז דארטן.
 
==== אידישקייט ====
דאס טוט פארשפרייטן [[אידישקייט]], כאטשיג דאס האטמיט דערווייל בלויז(2012) עטליכע ניין טויזענט ארטיקלן, דינט אבער איר פרייהייט און אפענקייט אלס אן אינוויטאציע פאר נאך שרייבער דא צו בארייכערן מיט א פאנטענציאנאל שלל ידיעות וואס שטייט פאר אלס א צוזאג ווי צוקנויפטיגע אידישע דורות וועלן נוצען דעם זייט אלס הויפט בלאט מכוח איר [[אנציקלאפעדיעענציקלאפעדיע]] נאטור וואס סערווירט איין געוויסער פאלק אידן וואס רעדן זייער שפראך אידישיידיש, זיך צו דערוויסן און לערנען איבער אלעס און אלעמען אויף די אידישע וועלט אין זייער אידישע לעבן פון אמאל און פון היינט.
 
==== דעמאקראטיע ====
אויך ברענגט דאס דער אידיאל פון [[דעמאקראטיע]] צו די אידישע לעבן'סלעבנס שטייגער, וואס אלעס ווערט געפירט פון עסקנים מיט רבנים אן קיין פראצעס פון וואלן<ref>[[חרדים]]</ref>. ווייל זי דינט ווי א פעסטע סאציאלע טול צו האלטן די אידישע פירער צו אקאונטיביליטי, מכוח א אפענער אנציקלאפעדיע, וויסענדיג אז דער אמת איבער זייער שאפן און לעבן ווערט דאקומענטירט און באשריבן אין די אידישע וויקיפעדיע, פאר טויזענטער צו ליינען און דעבאטירן, דורך טויזענטע פריוואטע באהאלטענע מענשטן וואס קיינער קען זיי נישט מעקן און צענזורירן.
 
==== תורה ====
שורה 48 ⟵ 50:
וואס טרייבט איר וואוקס? און וואסערע ענינים שרייבט מען דארטן?
 
די דאזיגע צוויי שאלות זענען א סתירה איינס צום אנדערן, ווייל אן אנציקלאפעדיע דארף דאך זיין אלעס באשריבן, נאכדערצו אויב איז דאס א פרייער אפענער אנציקלאפעדיעענציקלאפעדיע וואס קיין שום קרייז אדער אידיאל קען נישט דאס באגרענציען אירע טעמעס אויף וואס דאס איז געשריבן, דאן דארף דאס דאך האבן אין זיך די גאנצע קאלעקטיווער וויסענשאפט פון די וועלט, וואס יעדע פון די זעקס ביליאן לעבעדיגע מענטשן האבן אין באזיס פון זייער מוח. און דאס איז דאך א ציל וואס איז נישט רעאליסטיש אויב מען נעמט ווידעראום אין באטראכט, אז דאס האט א טרייב קראפט וואס איז דאך לכוארה אויבן אויף יא שטארק באגרעניצט אין איר ענדציל, און סובסאקווענס אין אינהאלט. ווייל א טרייב קראפט איז דאך זיכער א באגרעניצטער כוח, און אין אונזער פאל, גאר שטארק מינימיזירט דוקא אין די שמאלע גרעניצען פון דריי תנאים: איינס א שרייבער צוויי וואס האבן אינטערנעט צוטריט און דריי ער מוז קענען שרייבן די אידיש שפראך?
 
אבער די סתירה פון די שאלות איז גאר גופא דער ענטפער פונעם הסבר פונעם אידישען וויקיפעדיע עקזיסטענץ און הצלחה, ווייל וויבאלד די באטייליגער קענען אידיש, און וויבאלד זיי קענען שרייבן, און וויבאלד זיי פארמאגן אינטערנעט צוטריט, איז זייער כוח שוין גענוג מעכטיג שטארק צו באשאפן די גרעסטע אידישע אנציקלאפעדיע אין היסטאריע מיט א אין-סוף ארטיקלן וואס אנטהאלט אינפארמאציע פון די וועלט פאר יעדן דאס צו לערנען און זיך באקענען און דאס טוישן.
שורה 55 ⟵ 57:
 
די גרונט פון וויקיפעדיע איז טאקע זיך האלטן נייטראל איבער יעדן ענין, אבער עס אנערקענט דאך אין די פרייהייט פון יעדן מענטש אויף די וועלט, און לאדענט יעדןס פערספעקטיוו און דעת לויט וויאזוי זיי פארשטייען אז דאס איז נייטראל קענען זיי דאס פרייהערהייט און אפען פאר אלעמען גלייך דאס צו טוישן אן קיין רעדאקציע וואס זאל באגרעניצען די דעת און אמת און זיי פארטרייבן דורך פארשטילן זייער רייץ אויסצופירן זייער מיינונג.
 
=== ביישפיל ===
כדי צו פארשטיין אט די שטארקע רייץ פון א פרייען אומבאגרעניצטען כוח, וואס דאס הייסט אז קנאת סופרים איז באמת תרבה חכמה אויב מען לאזט די קנאה ברענען און פלאקערן אן קיין באגרעניצונג פון קיינעם אויף די וועלט, איז כדי צו ברענגן אלס ביישפיל דעם הויפט וויקיפעדיע מאדעל, די [[ענגלישע וויקיפעדיע]] וואס איז די גרעסטע און די ערשטע וויקיפעדיע שפראך.