קיין רעדאקטירונג רעזומע
(געטוישט געוויסע פראזן וואס זענען נישט געווען אבדזשעקטיוו.) |
אין תקציר עריכה |
||
|
{{יידן און יידישקייט}}
'''השכלה''' איז געווען א
די משכילים האבן זיך בעיקר פארלייגט אויף די לערנונגען פון דקדוק און תנ"ך. און דערפאר הערשט א שטארקער אומוויסנדיגקייט אין די ענינים ביי די חסידישע יודן.
דער סאמער ערשטער משכיל ווערט באטראכט ביי זיינע נאכפאלגער אלס א גאון {{מקור}} [[משה מענדלסאן]]. וואס ער האט איבערגעטייטשט די [[תורה]] קעגן די דעת פון געוויסע גדולי ישראל. לויט טייל האבן זיינע קינדער און איינקלעך האבן זיך גע'שמד'ט פארן נישט פאלגן די גדולי ישראל שבימיו<ref>(ר' עקיבא יוסף שלענזינגער אין זיין פי' אויפן צוואות החת"ס)</ref>.
זיין איבערטייטש ווערט גערופן "ביאור". און ס'איז באקאנט אז דער חתם סופר האט געלאזט צוואה אז בספרי רמ"ד אל תשלחו יד, און ווי אנדערע צדיקים האבן שטארק מקפיד געווען דאס צו פארניכטן כאטש אויבנאויף איז דארט נישט געשטאנען קיין אפענע זאכן קעגן יודישקייט.
טייל משכילים זענען געגעאנען א טריט ווייטער, זעהנדיג ווי דאס אידישער פאלק ליידט אסאך אין גלות ביי די גוים, האבן זיי געהאלטן אז אויב מען וועט זיך אויסמישן מיטן גוי וועלן זיי די גוי נישט האסן, און עס וועט זיך אויפהערן דאס אנטסעסמיטיזים.▼
▲
דאס האט זיך אבער ארויסגעוויזן אלס גאר גרויסער גרייז. ווען דוקא פון דייטשלאנד איז ארויסגעקומען דאס גרעסטע אנטיסעמיטיזים וואס איז נאר אמאל געווען. און זאגאר משומדים און האלבע גויים האט מען אויך נישט פארשוינט. ווייל הלכה היא בידוע שעשיו שונא ליעקב, און ווען מען פראבירט זיך צו דערנענטערן צו אים שטויסט ער נאך מער אפ.
אין שנת [[ה'תרו]] איז געווען א גרויסע אסיפה אין דייטשלאנד ווי די גערמאנישע משכילים האבן מתיר געווען אז מען מעג חתונה האבן מיט גוים, דאס האט
א '''משכיל''' איז טייטש אן
ווען די וועלט איז געווארן אויפגעקלערט האבן זיך אסאך [[ייד|יודען]] מיטגעכאפט און זענען אויך געווארט אויפגעקלערט, און אנגעהויבן טראכטן ווי אלע פעלקער'ס געדאנקען גאנג
פון דעמאלטס אהן רופט מען אהן ביי די [[פרומע]]
== פרעפערענצן ==
| |||