אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "אלישע בן אבויה"

'''אלישע בן אבויה''' איז געווען פון די [[תנאים]] און שפעטער אין זיין לעבן איז ער אוועק פון בית המדרש און געגאנגען צו די רומיים, זינט דאן ווערט ער אנגערופן אין תלמוד '''אחר'''. ער איז געווען דער רבי פון [[רבי מאיר]]. אינעם דור נאכן צווייטן חורבן בית המקדש.

אין ירושלמי ווערט פארציילט אז זיין פאטער אבויה איז געווען א גרויסע רייכער מאן, אין די צייטן ווען די בית המקדש איז געשטאנען, ווען עס איז געווען דעם ברית פאר אלישע האט זיין טאטע געמאכט א גרויסע סעודה, ער האט געלאדענט אלע חשובע עשירים און חכמים, עס איז דארט אנוועזענד געווען די גרויסע עשירים [[נקדימון בן גוריון]] בן ציצית הכסת כלבא שבוע, אויך די חכמים ווי רבן יוחנן בן זכאי. נאך די סעודה האט ר' יוחנן בן זכאי מיט זיינע חברים גע'דרש'ט אין תורה און פון גרויס הייליגקייט האט א פייער ארום גענומען זייער שטוהלן, ווען אבויה האט געזעהן דעם כח פון תורה האט געמאכט א נדר אז זיין זוהן אלישע וועט אויך זיין אזא חכם (ירושלמי מס' חגיגה וקה"ר). אבער וויבאלד ער האט מקדיש זיין זוהן פאר תורה צוליב דעם גרויסן כבוד התורה נישט ווייל מען דארף לערנען לשם שמים ווייל השי"ת הייסט אזוי, איז אלישע ארויס לתרבות רעה. די מפורשים זאגן אז דעריבער האט מען נישט געשטעלט קיין מימרא פון איהםאים אין ש"ס בלויז איין משנה אין מסכת אבות אלישע בן אבויה אומר הלומד ילד למה הוא דומה, ווייל דארט ווערט מבואר אז מען זאל לערנען תורה בטהרה לשם שמים און נישט לקנתור.

דער מדרש (רו"ר פ"ו) זאגט אז ווער ער פלעגט זאגן א דרשה אין לשכת הגזית אבער אין די שטאט טבריא זענען אלע חכמים שטיל געווארן יעדער האט געוואלט הערן וואס דער קלוגער תלמיד חכם אלישע זאגט. מה דאך אין טבריא און אין לשכת הגזית איז אזוי געווען כל שכן אין אנדערע פלעצער ווי עס זענען נישט געווען אזוניאזוינע חכמים. זענען זיי זיכער בטל געווארן פאר אלישע.

ער ווערט גערעכנט פון די פיהרפיר וואס זענען נכנסו ל[[פרד"ספרדס]]. אין טיעפעטיפע סודות התורה און מעשה מרכבה (חגיגה יד.) די גמרא זאגט דארף אז דורך דעם וואס ער האט נישט משיג געווען די סודות וואו עס דארף צו זיין דעריבער איז ער געווארן א אפיקורוס.

די גמרא פארציילט (חגיגה טו.) אז אלישע איינמאל האט געזעהןגעזען ווי א טאטע הייסט פאר אזיין קינד מקיים זיין די מצוה פון שילוח הקן, דאס קינד האט געפאלגט אבער אינמיטן מקיים זיין די מצוה איז ער גע'הרג'טעט געווארן, האט אלישע געפרעגט די מצוה פון כיבוד אב איז דאך מסוגל מען זאל לאנג לעבן ווי עס שטייט כבד את אביך למען יאריכון ימיך, היכן אריכות ימיו של זה, ווי דער אריכות ימים פון דעם קינד ?.

אויך האט ער געזהןגעזען ווי איינער איז מקיים זיין די מצוה פון [[שילוח הקן]], ער האט גענומען א לייטער און איז ארויף געקראכן אויף א הויכן פלאץ און האט אוועקגעשיקט די מוטער און דאס קינד גענומען צו זיך, אבער ער האט זיך אויסגעגליטשט און איז גע'הרג'טעט געווארן האט אלישע געפרעגט ביי די מצוה פון שילוח הקן שטייט דאך למען יאריכון ימיך ווי איז זיין אריכות ימים ? אויך האט געזעהן ווי איינער איז עובר אויף די מצוה, ער קריכט אויף א לייטער ער נעמט די קינדער פאר דעם וואס ער שיקט אוועק די מוטער, און עס האט איהםאים גארנישט פאסירט, איז ער געווארן דערויף זייער אויפגעקאכט, און דעריבער איז ארויס לתרבות רעה.

ווען די רוימער האטהאבן געהרג'ט די עהרליכעערליכע צדיקים פון אידן, האט דאס אלישע זייער פארקלעמט דאס הארץ, עס האט איהםאים וויי געטועהןגעטון פארוואס ארץ נתנה ביד רשעים, פארוואס קומט זיך דאס פאר עהרליכעערליכע אידן זאלן ליידן אזויפיל, איינמאל האט ער געזעהןגעזען ווי די רוימער פייניגן דעם גרויסן צדיק ר' [[חוצפית המתורגמן]], זיי האבן איהםאים געווארפן פאר די הונט און די הינט האבן געריסן שטיקער, מיטאמאל האט ער געזעהןגעזען ווי א הינטהונט האלט די צונג פון ר' חוצפתחוצפית האט אלישע געזאגט פה המתגבר בתורה ילכך עפר, א מויל וואס האט זיך געשטארקט אין תורה זאל לעקן ערד (קידושין לט: וחולין בסוף).

די מפורשים (זעה הכותב בע"י) זענען מסביר אז דאס איז געקומען וויבאלד אלישע איז געווען געוואנטגעוואוינט אז די כבוד און געלד איז ביי אידן, זיין טאטע איז געווען א גרויסע ריזיגער עושר, ער האט מכבד געווען די חכמי ישראל, ער איז געווארן אפגעשיידט צו תורה צוליב א פייער האט זיין טאטע האט געזעהן וואס די חכמי ישראל זענען, ער האט געזעהן ביידע וועלטן, סיי ווען דאס בית המקדש איז געשטאנען און דערנאך ווען עס איז געווען וידל ישראל מאד, כלל ישראל איז פארארימעט געווארן אין דאס שיינקייט פון אידן איז פארלוירן געווארן, דעריבער האט ער נישט פארשטאנען פארוואס האבן אידן פארלוירן דעם כבוד און דאס געלד אין רשעים ווי רוימער פייניגן די אידן מיט מיתות משונות, אבער דער אמת איז אז א איד דארף וויסן אז דערמיט וואס די רשעים פייניגן איהםאים און ער דערהאלט זיך, דערמיט ווייזט ער ארויס זיין ליבשאפט צו גאט ברוך הוא, ווי מען זעהט אין די אידישע היסטאריע אז אלע שלעכטע לייט די שונאי ישראלים האבן סוף כל סוף פארלוירן, און די אידישע פאלק וואסט און בליעהטבליעט, די אידן געוואונן און די רשעים ווערן פארלוירן, אבער אינגאצען וועט מען עס זעהן וועט משיח וועט קומען.

פאר אלישע האט וויי געטוהןגעטון די הצלחה פון די רומעררוימער איז ער געפאלן פאר זיי, ער האט געקוקט אויף יעצט נישט טראכענדיגטראכטנדיג פון די ריכטיגע הצלחה פון אידן, דערפאר האט ער זיך צוגכאפט צו די קולטער פון די רומער, די גמרא זאגט אז אינמיטן לערענן פלעגט ער זיך אינטערזינגן די ניגונים פון די גוים, אויך פלעגט ער אסאך קוקן אין די ביכער פון זיי.

אלישע האט מחליט געוון ער גייט הנאה האבן פון דער וועלט, ער גייט זיך אפלאזן פון תורה און מצות. ער איז ארויס אויף דער גאס און געטראכפן א זונה ער האט איהר געבעטן צו זינדיגן מיט איהםאים, די זונה האט זיך נישט געוואלט גלייבן וואס זי הערט, דער גרויסער תנא אלישע בן אבויה זאל וועלן מיט איהםאים זינדיגן, האט זיך איהםאים געפרעגט די ביזט נישט אלישע, האט אלישע איהםאים אנהגעכאפט און צוזאמען מיט איהםאים געגעסן חזיר פלייש, דעמאלטס האט זי געזעהן אז ער מיינט עס ערנטס. האט זי געזאגט אויב אזוי א"כ אחר הוא, איז ער א צווייטער ער איז נישט אלישע. פון דאן אהן האט מען איהםאים שוין נישט גערופן אלישע נאר אחר.

אלישע איז געווארן אויס שומר תורה ומצות, אזוי ווייט אז עס האט איהםאים וויי געטועהן ווען ער האט געזעהן ווי אידן היטן די תורה, די ירושלמי (חגיגה פ"ב ה"א) פארציילט אז די רוימער האט געוואלט פייניגון די אידן, האבן זיי געהייסן אז די אידן מוזן מחלל שבת זיין, זיי מוזען טועהן מלאכות וואס מען טאר נישט טועהן אין שבת, די אידן האבן געוואלט ווייניגער מחלל שבת זיין, האבן זיי מכוון געווען אז זיי זאלן טועהן די מלאכות וואס איז אסור מן התורה פאר שבת, און די מלאכות וואס איז אסור מדרבנן אין שבת, דאס הייסט זיי האבן געוואלט זיך ארויסדרייען פון א איסור דאורייתא, וואס לכאורה די רוימער וואלטן קיינמאל נישט געוואוסט די כוונה פון די אידן, אבער אלישע וואס איז געווען א תלמיד חכם האט דאס דערציילט פאר די רוימער, און זייט דאן האבן די רוימער געצווינגען די אידן צו טועהן אין שבת א מלאכה וואס איז אסור מיט התורה.

אויך האט ער מיט גרויס רשעות גע'הרג'טעט תלמידי חכמים וואס לערנען תורה.

אויך נאכדעם וואס ער איז ארויס לתרבות רעה, האבן זיך אסאך תנאים גע'חבר'ט מיט איהםאים וויבאלד ער איז געווען גרויס אין תורה האבן זיי געוואלט פון איהםאים לערנען, די גמרא זאגט ר' מאיר האט געטראפן א מילוגרוים די גוטע האט ער גענומען די שאלעכטץ האט ער אוועקגעווארפן דאס הייסט די גוטע חלקים פון אחר האט ער געלערנט אבער נישט די שלעכטע.

איינמאל ווען ר' מאיר האט איהםאים געזאגט רבי איהראיר זענעטזענט אזוי גרויס אין חכמה דאן פארוואס טוט איהראיר נישט תשובה, האט איהםאים אלישע געזאגט איינמאל האט איך געריטן אויף א פערד אין יום הכיפורים וואס אויך געווען שבת, איך בין אריבער געגאנגען דעם מקום המקדש, און איך האב אליין געהערט א בת קול פון הימל, יעדער זאל תשובה טועהן חוץ אחר קען נישט תשובה טועהןטון וויבאלד ער ווייסט מיין כבוד און דאך זינדיגט ער.

עס איז מערקווירדיגעמערקווירדיג וואס די ספרים זאגן אז אלישע וואלט געמוזט דווקא פון דא לערענן אז אפילו ער קען אויך תשובה טועהןטון, ווייל אויב הערט ער בלויז די ערשטע העלפט בת קול יעדער קען תשובה טועהן, וואלט ער נישט געהאט א נסיון און וואלט זיכער תשובה געטועהן, פון הימל האט מען אבער איהםאים געוואלט געבן א בחירה ער זאל הערן אז עס נוצט פאר איהםאים נישט קיין תשובה, און דאך וואלט ער זיך געמוזט שטופן און תשובה טועהןטון (שו"ת מהרי"ט ח"א או"ח סי' ח'), ממש די ווערטער זאגט ר' [[נחמן מברסלב]] אין שיחות הר"ן, און אויך ר' [[צבי אלימלך מדינאבשפירא]] אוןפון דינאוו אין זיין ספר [[אגרא דפרקא]]. אויך שטייט אזוי אין ספר [[השלשל"ה]]. און אזוי שטייט אין ירושלמי אין לך דבר שעומד בפני התשובה.

ווען אלישע איז געשטאבן האט איהםאים ר' מאיר געזאגט רבי טו תשובה, האט ער געזאגט איך האב געהערט א בת קול אז איך קען נישט תשובה טועהן, האט איהםאים ר' מאיר געזאגט תשב אנוש עד דכא מען קען תשובה טועהן אפילו מען האלט שוין ביים דכדוכא של נפש, ביים אויפגבעבן דעם נפש, האט זיך אלישע צוויינט און איז געשטארבן, האט ר' מאיר געזאגט איך מיין אז מיין רבי איז געשטארבן דורך תשובה (חגיגה טו).

ווען אלישע איז געשטארבן האט מען געזאגט אין הימל, מען וועט איהםאים נישט דן זיין וויבאלד ער איז א תלמיד חכם, אבער מען וועט איהםאים אויך נישט געבן גן עדן וויבאלד ער האט געזינדיגט, האט ר' מאיר געזאגט ניין עס איז ליבערשט מען זאל איהםאים דן זיין אין גיהנם און דערנאך וועט ער גיין אין גן עדן. ר' מאיר האט זיך אנגערופן ווען וועל איך שוין שטארבן און ארויפגיין אויף יענער וועלט און דאן ווען ארויף קומען א רויך פון זיין קבר. ווייבל ווילאנג ער ברענט אין א פייער גייט נישט קיין רויך, אויב מען גיסט וואסער מען לעשט דאס פייער פון גיהנם דאן פארגייט א רויך (ספר היוחסין). אזוי איז טאקע געווען ווען ר' מאיר איז נפטר געווארן איז ארויף א רויך פון דעם קבר פון אלישע, האט ר' יוחנן געזאגט עס איז נישט קיין קונץ צו פארברענען די אייגענע רבי, איך זאג אייך ווען איך וועל שטארבן וועל איך איהםאים גראד טראגן אין גן עדן. אזוי איז טאקע געווען ווער ר' יוחנן איז נפטר געווארן האט אויףגעהערט צו גיין דעם רויך און אלישע איז געקומען קין גן עדן. זיין זכות איז געווען וויבאלד אפילו נאכדעם וואס ער האט געזינדיגט האט ער געלערנט תורה מיט די חכמים און האט זיי אויסגעלענרט זיין חכמת התורה..

עס ווערט פארציילט אז די טאכטער פון אחר האט אמאל געזאגט פאר רבי [[רבינורבי יהודה הנשיא]] רבי שפייזט מיך, איך האב נישט קיין ברויט, איך בין דער טאכטער פון דעם תנא אחר, האט רבי יהודה געזאגט מיט פארוואונדערונג: איז דען נאך דא פון איהםאים קינדער ? האט זי געזאגט רבי איהראיר זאלט געדענקןגעדענקען זיין גרויסקייט אין תורה נישט זיינע שלעכטע מעשים.

זיין אייניקעלאייניקל איז געווען ר' [[יעקב א אייניקל פון אחר]].