אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "לאדינא"

'''לאדינא''' איז א יידישע שפראך, גערעדט בעיקר דורך יידן וואס שטאמען אפ פון [[שפאניע]], גערעדט געווארן ביז דער [[צווייטער וועלט מלחמה]], דורך מערערע יידן אין די [[באלקאן]] לענדער, עס ווערט גערופן ספאניאליש, אדער דזשודעא-ספאניאל, די שפראך שטאמט בעיקר די שפאנישע אקצענט פון [[קאסטיליעןקאסטיליע]], אריינגעמישט [[העברעיש]]ע און [[אראמיש]]ע ווערטער.

== דערדי שפראך אמאל ==

ביזןביז צווייטעדער צווייטער וועלט מלחמה, איז עס געווען א ברייטע שפראך, מיט קולטור און דיכטער, וואס פלעגן שרייבן דעםדי שפראך, דער גרעסטער תורה ווערק וואס איז געשריבן געווארן אין לאדינא, איז [[מעם לועז]] וואס איז איבערגעשריבואיבערגעשריבן געווארן אויף [[לשון קודש]], דערדי גרעסטערגרעסטע יידישעריידישע שטאט, וואס איז געווען א צענטער פארןפאר דער שפראך, איז געווען [[סאלוניקיסאלאניקי]], [[גריכנלאנד]], וויוואו איבער 60,000 יידן האבן זיך באנוצט מיטןמיט דער שפראך, אויפן טאג טעגליכן לעבן, אריינרעכנדיק צייטונגען און ביכער, וואס זענען פובליצירט געווארן אויף לאדינא.

דאס אלעס האט זיך געענדיקט מיטן אנקום פונעם [[נאצי]], 96 פראצענט פונעםפון יידישןדער יידישער קהילה, זענען אנגעקומען צו די [[טויט לאגערן]], און זענען אומגעקומען דורכן נאצי מארד מאשין.

אין 1948, זענען רוב יידן פון אייראפע, וואס האבן באהערשט דעםדי שפראך, אנגעקומען קיין [[ישראל]], אריינגערעכנט יידן פון [[בולגאריע]], און טערקיי, זענען אריבער דעם שמעלץ טאפ, און האבן געטוישט זייער לשון אויף העברעיש, באקומענדיק א קלאפ ווי רוב יידישע שפראכן אזוי ווי [[יידיש]], ווי דער רעגירונג האט נישט געלאזט רעדן קיין שפראכן פונעם גלות, און דערפאר ווערן טאקע די מענטשן וואס רעדן לאדינא, ווייניגער און ווייניגער.

אין די לעצטע פאר יאר האט די רעגירונג אויפגעשטעלט דאס "צענטער פארן לאדינא קולטור", וויוואו מען פרובירט אויפצולעבן דאס פארלוירענע,.

עס ווערט געשאצט אז אומגעפער 150,000 מענטשן, קענען די שפראך, און סמערהייט אלס מאמע לשון, ארום 100,000 אין ישראל, דאס איבריגע אין טערקיי, גריכנלאנד, און אין אנדערע פלעצער,.

לאדינא ווערט געשריבן אין העברעישע בוכשטאבן, אמאל בעיקר אין רש"י אותיות, אדער געהעריקע אותיות היינט, אבער היינט איז עס אויך שטארק אנגענומען צו שרייבן אויפן [[לאטיניש]]ן אלפאבעט. וויבאלד עס איז נישט דא קיין כללים פארן שפראך, איז אין אמעריקע וועלן זיי שרייבן אויפן אות ש sh, און אין [[פראנקרייך]] ch. אויפן אינטערנעט איז דא, א קהילה ווי דערוואודער שפראך איז באנוצט ביי אירע באנוצער, עס הייסט lodino komunita, ווי אויך אין [[ירושלים]], קומט ארויס א צייטונג, מיטן נאמען אקי ירושלים, וואס מיינט דא אין ירושלים.